John Xantus de Vesey a.k.a. de Csíktaplócza (Hongaars: Csíktaplóczai (Vese) Xántus János, 5 oktober 1825 – 13 december 1894) was een Hongaarse banneling en zoöloog. Xantus (de adellijke titel de Vesey was een aanstellerij, waarvan hij verschillende varianten had) werd geboren als Xántus János, in Csokonya, Somogy, Hongarije.

portret van “Xántus János”, 1862

Opgeleid als jurist, diende hij als officier in het Hongaarse leger tijdens de nationalistische opstanden van 1848-1849. Hij werd gevangen genomen en verbannen naar Praag, werd opnieuw gearresteerd en ontsnapte in 1850 via Engeland naar de Verenigde Staten. In de VS oefende hij verschillende beroepen uit, waaronder boekhandelaar, drogist, leraar en hospitaalsteward in het Amerikaanse leger. In het leger ontmoette hij Dr. William Alexander Hammond, een verzamelaar voor de bekende zoöloog Spencer Fullerton Baird.

Werkend onder Hammond als assistent-chirurg, ontwikkelde hij al snel een interesse in natuurlijke historie en werd zelf een begaafd verzamelaar. In 1860 werd hij als getijdenwaarnemer gestationeerd in Cabo San Lucas, op de zuidpunt van het schiereiland Baja California, waar hij natuurhistorische specimens verzamelde voor het United States National Museum. Het museum bezit nog steeds een collectie die van hem afkomstig is. Terwijl hij in Baja California was, publiceerde hij in het Hongaars een verslag van zijn reizen en waarnemingen van inheemse oudheden, maar dat in feite plagiaat was van verslagen die naar andere streken verwezen. Hij correspondeerde uitvoerig met Baird, en wist de steun van Baird en Hammond (later Surgeon General van het Amerikaanse leger) te verwerven door hen aanbevelingsbrieven voor hem te laten schrijven. Op basis hiervan kreeg hij een consulaire post in Mexico, die hij prompt verloor nadat hij het Ministerie van Buitenlandse Zaken in verlegenheid had gebracht door een plaatselijke opstandige krijgsheer te erkennen. Spoedig daarna keerde hij naar Hongarije terug.

Tot aan zijn dood in Boedapest in 1894 was hij gedurende 30 jaar directeur van de Zoölogische Tuin van Boedapest en curator etnografie van het Hongaars Nationaal Museum, en ondernam hij verzamelexpedities in Azië.

Er zijn verschillende zoölogische en botanische taxa naar hem genoemd:

Dieren:

• Synthliboramphus hypoleucus – Xantus’s murrelet
• Hylocharis xantusii – Xantus’s hummingbird
• Labrisomus xanti – largegemouth blenny, rock blenny
• Halichoeres xanti – oorwolf lipvis (huidige wetenschappelijke naam, Halichoeres bicolor)
• Umbrina xanti – polla trommel, gouden trommel, gouden croaker
• Phyllodactylus xanti – Xantus’ bladgekko, bladgekko
• Portunus xantusii – Xantus’ zwemkrab
• Xantusiidae, de familie van de nachthagedissen, plus de onderfamilie Xantusiinae, en het geslacht Xantusia

Planten:

• Clarkia xantiana – Xantus’ clarkia, gunsight fairyfan
• Euphorbia xanti – struikachtige euphorbia
• Chaenactis xantiana – Xantus’ speldenkussen, Mojave speldenkussen
• Chorizanthe xanti – Xantus’ spinselbloem
• Polygala xanti – Xantus’ melkkruid
• Mimosa xanti
• Solanum xanti