Hij was arts, politiek radicaal, baanbrekend geoloog en een voorvechter van de armen. Maar James Parkinson is vooral bekend geworden door de ontdekking van de ziekte die zijn naam draagt. In 1817 schreef hij zijn Essay on the Shaking Palsy. En de symptomen die hij twee eeuwen geleden zo nauwkeurig beschreef, worden vandaag nog steeds gebruikt om de ziekte van Parkinson vast te stellen.

Maar de 200 jaar oude ontdekking was slechts een van de vele verwezenlijkingen in het buitengewone leven van Parkinson. Hij werd geboren op 11 april 1755 en was een arts (of beter gezegd een apotheker-chirurgijn) die praktiseerde in Hoxton, toen een klein dorp net buiten Londen. Het was een tijd waarin epidemieën de steden belaagden, etterend in de vuile en overbevolkte huizen.

Als de pokken je niet doodden, verminkten ze je voor het leven. De kindersterfte bedroeg 50% (Parkinson was niet in staat om drie van zijn eigen zeven kinderen te redden), en er was geen verdoving beschikbaar voor degenen die de pech hadden om geopereerd te moeten worden.

Het was in deze uitdagende omgeving dat Parkinson zijn leven wijdde aan het bijstaan van de armen en behoeftigen. Hij schreef adviezen voor mensen die moeite hadden zich medische zorg te veroorloven over hoe te voorkomen dat ze ziek werden, hoe te herkennen wat er mis was als dat toch gebeurde, en wanneer de dokter in te schakelen (onnodige bezoeken kosten geld). Deze boeken, die vaak in tegenspraak waren met de heersende medische adviezen, maakten Parkinson tot een begrip. Maar hij schreef ook vernietigende pamfletten waarin hij degenen bekritiseerde die over de armen heersten.

Na de Franse Revolutie in 1789 stonden velen in Groot-Brittannië sympathiek tegenover hun revolutionaire kameraden in Frankrijk. Onderworpen aan wetten van een regering die de overgrote meerderheid niet had kunnen kiezen (slechts 2% van de bevolking kon stemmen), kregen arbeiders geen leefbaar loon, en werden zware belastingen geheven om een oorlog met Frankrijk te financieren waar ze niet achter stonden.

Want er was geen formele manier waarop de mensen hun ongenoegen konden laten blijken, ontstonden er politieke genootschappen om te lobbyen voor een hervorming van het parlement en het stemrecht voor de arbeider. Parkinson sloot zich energiek aan bij deze roep om politieke hervorming. Zijn vele anti-regeringspublicaties, geschreven onder het pseudoniem “Old Hubert”, geven een levendig beeld van de ellende en armoede die er heersten.

De koning (“gekke” koning George III) en zijn regering waren doodsbang voor wat er in Frankrijk gebeurde. Uit vrees dat de gebeurtenissen zich in Engeland zouden kunnen herhalen, werden strenge maatregelen genomen om de activiteiten van deze politieke genootschappen aan banden te leggen. Het verkopen van een “opruiend” pamflet werd voldoende reden voor gevangenisstraf, dus toen drie van Parkinson’s vrienden werden gearresteerd omdat zij een complot zouden hebben gesmeed om de koning te vermoorden, vreesde hij voor hun leven. Parkinson liet de autoriteiten onmiddellijk weten dat hij bereid was om onder ede bewijs te leveren van de onschuld van zijn vrienden.

In het heersende politieke klimaat was dat een uiterst moedige daad. Door voor zijn vrienden op te komen, liep Parkinson zelf het risico bij het complot betrokken te raken. De vermetelheid waarmee hij tijdens ondervragingen antwoordde (of niet antwoordde) op vragen van de premier, William Pitt de Jonge, en de heren van de Privy Council is adembenemend. Hij weigerde veel vragen te beantwoorden uit angst zichzelf te “beschuldigen” en vertelde Pitt hoe hij het verhoor moest afhandelen. Hij zette zijn leven op het spel omwille van zijn vrienden.

Zoals veel figuren uit de Verlichting had Parkinson brede interesses. Hij beschreef het nieuw opkomende onderwerp van de geologie als zijn “favoriete wetenschap”. Hij verzamelde een prachtige collectie fossielen in een tijd dat deze voorwerpen nog slecht werden begrepen. Opgegroeid met het geloof in een letterlijke interpretatie van de Bijbel, onderging hij een enorme intellectuele strijd toen hij begon te begrijpen wat fossielen hem vertelden over de vorming van de Aarde.

Vóór Darwin

Fossielen toonden aan dat de wereld zeer oud was en dat de schepping niet had plaatsgevonden zoals in de Bijbel staat. Maar hoe kon hij dergelijke bijbelse tegenstrijdigheden verklaren zonder de religieuze gevoeligheden van zijn publiek te kwetsen? Het was hetzelfde probleem waarmee Charles Darwin zo’n 50 jaar later werd geconfronteerd.

Parkinson’s prachtig geïllustreerde driedelige werk over fossielen, Organische overblijfselen van een vroegere wereld, werd razend populair. Zelfs de Romantische dichters werden door deze boeken geïnspireerd en verwezen ernaar in hun poëzie. Van Shelley is bekend dat hij Parkinson’s werken bezat en veel van de wetenschappelijke verwijzingen in Prometheus Unbound, zoals “de geheimen van het diepe hart van de aarde”, zijn hierop terug te voeren. Byron verwijst in zijn gedicht Don Juan ook naar Organische overblijfselen van een vroegere wereld.

Anderen brachten hulde aan Parkinson’s deskundigheid door vele fossielen naar hem te noemen. Parkinson werd destijds door de voorzitter van de pas opgerichte Geological Society omschreven als “niet alleen de beste maar bijna de enige fossielenkenner van zijn tijd”. Hij maakte van het verzamelen van fossielen een wetenschap en zette paleontologie in Groot-Brittannië op de wetenschappelijke kaart.

Toen in 1817, op 62-jarige leeftijd en met tientallen jaren medische ervaring achter zich, schreef Parkinson zijn Essay on the Shaking Palsy. Hoewel het in de medische pers gunstig werd ontvangen, werd het in die tijd niet erkend als het baanbrekende werk dat het bleek te zijn, en het duurde zo’n 50 jaar voordat de ziekte naar hem werd vernoemd.

Een jaar voordat Parkinson stierf (in 1824) kreeg hij de eerste gouden medaille van het Royal College of Surgeons – een zeer groot eerbetoon. Zij eerden hem echter niet voor zijn omvangrijke medische publikaties, zelfs niet voor zijn verhandeling over de trillende verlamming. Hij kreeg de prijs eigenlijk voor zijn “prachtige werk over organische resten”. Dus terwijl de Wereld Parkinson Dag nu elk jaar op 11 april (zijn verjaardag) wordt gehouden, moeten we hem misschien ook herdenken voor de andere enorme bijdrage die hij heeft geleverd … aan zijn favoriete wetenschap.