Hoe schrijf je een sitcom: Zeven lessen van een sitcomschrijver
door David K. Barnes
In december 2014 kreeg ik een pitch van één regel en de vraag of ik die wilde uitwerken tot een volwaardige audiositcom. Ik aarzelde. Niet heel lang, want ik was wanhopig op zoek naar werk, maar ik aarzelde. Ik had al één radiokomedie geschreven, maar dat was een feuilleton, met één doorlopend verhaal verspreid over zes afleveringen. Voor de rest was mijn ervaring beperkt gebleven tot het toneel, waar ik – zoals toneelschrijvers doen – een idee uitvoerig uitwerkte voordat ik het verhaal afrondde en voorgoed beëindigde.
Een sitcom vereist echter een premisse die eindeloos door kan gaan. En een constante stroom van nieuwe ideeën. Op zichzelf staande verhalen en lange termijn evoluties. Personages ontworpen voor veel verhalen terwijl ze consistent blijven. Thema’s op sub-thema’s om het allemaal samen te binden.
En het moet grappig zijn.
Het creëren, schrijven en ontwikkelen van Wooden Overcoats is tot nu toe de grootste leercurve van mijn professionele leven geweest. Hier zijn slechts een paar dingen die ik heb geleerd.
Als je het uitgangspunt niet hebt, staat je een moeilijke tijd te wachten. Het zal moeilijk zijn om te schrijven. Uiteindelijk zal het nog moeilijker zijn om te adverteren en zijn publiek te vinden.
De premisse is niet alleen een setting. Of een personage. Het is een zichzelf in stand houdend verhaal met veel acties en gevolgen. Ik heb sitcoms uitgezeten die een heel interessant decor hadden, maar rondfladderden op zoek naar verhalen, omdat die niet direct uit de premisse kwamen. Idealiter wil je je sitcom in één korte regel samenvatten. (Ik heb dit altijd een ongelooflijk nuttige oefening gevonden in mijn schrijven, ongeacht het medium). Als je je idee kort en bondig kunt beschrijven, vergeet je nooit meer waar je verhaal over gaat. Dat kan geruststellend zijn als je drie uur voor een deadline zit.
Als je je idee beknopt kunt beschrijven, vergeet je nooit meer waar je verhaal over gaat.
Het uitgangspunt van Wooden Overcoats is: Twee concurrerende begrafenisondernemers op een Kanaaleiland. De serie bevat veel meer dan dat, maar het uitgangspunt is genoeg om verhalen te stimuleren, een toon aan te geven en een publiek te lokken. Er zijn al eerder sitcoms over begrafenissen geweest, sitcoms over rivaliteit en sitcoms over eilanden en eigenaardige gemeenschappen. Maar die drie dingen bij elkaar gaven ons onze premisse. We hebben er acht afleveringen van gemaakt en er komen nog veel meer ideeën.
Characters Must Generate Stories
Jouw sitcom heeft vaste personages nodig. Als je een bijzonder begaafd schrijver bent, heb je er misschien maar één nodig. De kans is groot dat je er meer nodig hebt. Hoe dan ook, hoeveel je er ook hebt, die personages zullen hun eigen verhalen moeten maken en moeten worden ontworpen met dat in gedachten.
Als je je kerncast in een kamer zet, kunnen ze dan een scène vol hi-jinks volhouden zonder inmenging van buitenaf? Als ze dat kunnen, hoera, je hebt een vliegende start! Nu, krijgen die hi-jinks ook de plot gestart? Of onderhouden? Of afgesloten? Dat zouden ze moeten. Het is niet bevredigend als je hoofdpersonen alleen maar reageren op gebeurtenissen. Het is ook veel moeilijker om een aflevering te schrijven als je voortdurend extra elementen moet verzinnen om je personages te dwingen iets te doen. Als je geen idee hebt waar je hoofdpersonage naartoe zou moeten gaan, en wat ze zouden moeten doen als ze daar aankomen (buiten “een grappig gesprek voeren”), dan genereert dat personage duidelijk geen ideeën voor jou. Je zult dat moeten corrigeren.
In Wooden Overcoats is Rudyard Funn een falende begrafenisondernemer. Hij is bevangen door jaloezie en afgunst jegens zijn moeiteloos succesvolle rivaal, Eric Chapman. Als komische hoofdrolspeler is Rudyard gedreven om a) te slagen in zijn zaak, b) zichzelf in het algemeen te verbeteren in de gemeenschap en vooral c) Eric Chapman te overtreffen in iets, wat dan ook. Dit betekent dat hij allerlei listen uithaalt om te krijgen wat hij wil. Het resultaat: Rudyard genereert altijd actie. En dat levert weer verhalen op.
Er zijn regelmatig bijfiguren. Bijvoorbeeld Rudyard’s assistente, Georgie Crusoe (pragmatisch, onverstoorbaar, wil nieuwe dingen meemaken). Personages als Georgie zijn er in de eerste plaats om bij te dragen aan de plotlijnen die door de hoofdpersonen worden gecreëerd, maar zij kunnen op een later tijdstip hun eigen verhalen inspireren. Hoe langer een sitcom duurt, hoe meer de bijpersonages hun eigen verhaal kunnen vertellen. Dit vergroot de verhaalmogelijkheden, waardoor de show veel gemakkelijker te schrijven is.
Dat gezegd hebbende…
Characters Must Develop (but not too much)
Traditioneel veranderen karakters in sitcoms niet echt. De uitgangspunten en situaties zijn ontworpen om zichzelf in stand te houden. Steptoe and Son ging over een vader en zoon gevangen in hun armoede en wederzijdse hatelijke afhankelijkheid. Als de zoon er daadwerkelijk in was geslaagd zijn voornemen om zijn vader voor altijd te verlaten waar te maken, zou de serie zijn afgelopen. (Het eindigde omdat de schrijvers geen verhalen meer hadden – na acht hele seizoenen). De uitdaging was om de personages interessant, betrokken en onderhoudend te maken zonder ze te veel in hun omstandigheden te laten veranderen en, nou ja, de show te laten breken.
Tegenwoordig kunnen sitcoms wat flexibeler zijn in deze aanpak. Arrested Development is tot de nok toe gevuld met evoluerende verhaallijnen en karakterontwikkeling. Eén aflevering van Arrested Development bevat genoeg ideeën om een heel seizoen van veel traditionele Britse sitcoms te vullen. Het publiek wil meer complexiteit in hun personages. Ze willen hen beslissingen zien nemen en zich bezighouden met de daaruit voortvloeiende gevolgen. Ze willen op reis worden meegenomen.
Arrested Development zit boordevol evoluerende verhaallijnen en karakterontwikkeling.
De nieuwe uitdaging is het creëren van een premisse die los genoeg is om innovatie toe te laten, maar niet zo los dat je sitcom nergens echt over gaat. In Wooden Overcoats staat de rivaliteit tussen Rudyard en Eric voorop. Als ze hun geschillen definitief bijleggen, kan de serie nergens heen. Maar de personages kunnen nog groeien. Hun houding kan veranderen, net als hun methoden, zelfs de precieze aard van hun rivaliteit.
We hadden ook Rudyard’s zus, Antigone Funn, die begon als een ondersteunend personage opgesloten in het mortuarium en, in de loop van acht afleveringen, geleidelijk meer onafhankelijk werd en betrokken bij de actie. Antigone blijft echter werken bij Funn Funerals en ze behoudt de eigenaardigheid die haar in de eerste plaats een vermakelijk personage maakte. Haar karakterontwikkeling vergroot het aantal verhalen dat we over haar kunnen vertellen.
Every Scene Must Have a Point
Je hebt je premisse. Je hebt personages en verhalen om over hen te vertellen. Je kiest er een. Het wordt briljant! Je bent opgewonden. Je begint een scène te schrijven. Maar om een of andere reden, de dialoog … gebeurt gewoon niet. Je vindt het een heel karwei om te schrijven, en je hebt geen idee hoe de scène moet overgaan in de volgende. Er kunnen hier veel problemen spelen, maar het meest voor de hand liggende is: je hebt je plot niet gemaakt.
Oh zeker, je hebt een algemeen idee van hoe het zal gaan. Maar je hebt nog niet uitgewerkt wat deze scène precies bijdraagt aan het verhaal. Als het een vroege scène is, worden dan alle feiten vastgesteld die nodig zijn om het verhaal zo snel mogelijk te laten beginnen?
Als het een scène halverwege de episode is, worden dan bestaande gebeurtenissen ontgonnen voor humor, terwijl er tegelijkertijd nieuwe gebeurtenissen worden gecreëerd? En als je aan het eind van je aflevering komt, is die slotscène dan een goede afsluiting van alles wat daarvoor gebeurd is – of heb je moeite om dingen op te lossen? Erger nog, is je verhaal vijf minuten te vroeg afgelopen? Dit soort problemen duiken altijd op bij het schrijven, hoeveel planning je er ook in stopt. Dingen ontwikkelen zich terwijl je schrijft, en ideeën die in abstracto goed leken, werken plotseling niet meer op papier, en moeten worden heroverwogen.
Het vinden van een planningsmodel dat voor jou werkt, zal enorm helpen. Hier is er een: voor elke scène van Wooden Overcoats, stelde ik in bullet points vast wat de scène moest bereiken en hoe ik ging proberen om dat onderhoudend te maken. Dit hoeven ook geen gedetailleerde aantekeningen te zijn. Aflevering 4 van Wooden Overcoats begint met Rudyard die de leiding krijgt over een dorpsfeest, iets waar hij spectaculair ongeschikt voor is.
Idee: Stel in opsommingstekens vast wat de scène moet bewerkstelligen.
Dit gebeurde in scène 1. Als Rudyard te vroeg had besloten mee te gaan, hadden we de kans op humor verloren (vooral omdat Rudyard in paniek was). Maar de episode kon nergens heen tot hij er wel aan begon, dus kon ik dat niet eindeloos uitstellen. Daarom wilde ik een enkele scène die als volgt verliep: Rudyard gaat in paniek naar huis en legt de situatie uit aan Antigone en Georgie, die hem op hun beurt overhalen en inspireren om het dorpsfeest toch te organiseren (zonder zichzelf daarbij te betrekken).
Ik kreeg ongeveer vijf minuten dialoog uit dat zeer eenvoudige uitgangspunt en die dialoog was relatief gemakkelijk te schrijven omdat a) de personages waren ontworpen om elkaar aan te wakkeren, waardoor dialoog ontstond, en b) ik wist wat de scène moest doen.
Geen enkele scène bestond alleen maar om grappen te vertellen.
Elke aflevering moet een punt hebben
Je bent aan het einde van de aflevering gekomen! Jij slim ding, jij! Je hebt al je scènes. De volgorde van de gebeurtenissen is goed. De personages drijven de actie aan en praten amusant met elkaar. En toch… mist er iets.
Misschien voelt de dialoog nog een beetje vlak. Misschien blijft het tempo achter. En dan besef je ineens: deze aflevering gaat nergens over.
Ja, de cast is bij de marine gegaan, heeft gekke streken uitgehaald, en is weer naar huis gegaan. Maar het voelt allemaal als een lege oefening in het opvullen van tijd. De kans is groot dat je niet echt een ander doel had bij het schrijven van de aflevering dan: “Schrijf iets grappigs.” Soms kan dat echt genoeg zijn, maar sitcom draait om karakter en karakters moeten op reis gaan, anders zijn we niet geïnteresseerd. Ze hebben vastgeroeste redenen nodig om mee te doen aan je komische plots. En die redenen zorgen ervoor dat je dialogen scherp zijn, de verhalen aangrijpend, en dat het publiek net dat beetje harder zal lachen.
De aflevering die ik heb geschreven en waar ik het meest trots op ben, is aflevering 6. De geadverteerde plotlijn gaat over een zeekapitein die Rudyard en Eric tegen elkaar opzet in een bizarre competitie. Dat vormt echter een humoristische achtergrond (en narratieve drijfveer) voor een emotioneel crisispunt tussen Rudyard en Antigone.
De aflevering gaat over Rudyard’s obsessie en wat er gebeurt als hij er direct mee geconfronteerd wordt. Dat gaf de dialogen een scherp randje, gaf me de basis voor een twisty-turny verhaal, en zorgde ervoor dat de komedie een hogere inzet had.
En dit leidt ons bijna de cirkel rond naar…
Every Sitcom Must Have a Point
Ik zei dat een situatie niet genoeg is voor een sitcom; je hebt een premisse nodig die inspireert tot een heleboel potentiële verhalen. Maar willen die verhalen het publiek echt op een emotioneel niveau boeien – om ze echt in het geheugen te laten beklijven – dan moeten ze allemaal ergens over gaan. En, bij voorkeur, zullen al die dingen elkaar voeden om je één groot iets te geven. En dat grote iets is waar de serie over gaat. Misschien vind je het pas als je al tot je knieën in de scripts staat. Het kan natuurlijk ontstaan in de loop van de tijd. Maar misschien – ik zou zeggen hopelijk – zul je het weten voordat je je eerste woord hebt getypt. Het zal veranderen, transformeren en zich aanpassen, maar ik denk dat je een onderbuikgevoel moet hebben over waarom je schrijft over wat je schrijft. Wat is het grote iets dat je wilt onderzoeken? En hoe ga je dat grappig maken?
Ik wilde echt over afgunst schrijven. Het was, en blijft, mijn grootste zonde. Je slecht voelen over jezelf als je vrienden het goed doen, en de emotionele resultaten daarvan. Het knaagde elke dag aan me, en joeg me op, en ik had een uitlaatklep nodig. Toen ik dat kreeg: Twee concurrerende begrafenisondernemers, wist ik dat ik een uitlaatklep had. Dus greep ik de kans om te zeggen: Dit is hoe het is. Dit is hoe het voelt. En de andere schrijvers deden hetzelfde. En we deden ons best om het grappig te maken.
Oh, en nog een ding:
Laat het onverwachte toe
Zoveel van deze serie was niet gepland. Ik weet dat ik al eeuwen zeur over plotten en bedenken en dingen uitwerken. Dat komt omdat dit artikel gaat over wat ik heb geleerd en wat ik in de toekomst sneller hoop te kunnen toepassen. Het heeft me een tijdje gekost om zover te komen.
Maar zoveel ongelooflijke dingen gebeurden bij toeval. Het perfecte plot punt. Een juweeltje van een personage. Een van de andere schrijvers belde me op en zei: “Ik had net een idee…” Sommige hele personages kwamen samen toen ik alle scripts ontving en toen dacht: “Wacht even… Als ik deze aflevering hier zet, en deze aflevering daar… En die regel herschrijf… En hier een nieuwe scène toevoeg… Mijn God! Het werkt!”
Als er iets geweldigs gebeurt, en je voelt dat het het juiste is om te doen, ga er dan voor. Zelfs als dat betekent dat je een heel script moet herschrijven, of het einde van de serie moet veranderen (aflevering 8 had zo’n vijf verschillende versies totdat ik op de “juiste” manier sprong om het te doen).
Beginsel: weet altijd waar je heen wilt, maar wees niet bang om af en toe een omweg te nemen. Zo zul je veel gelukkiger zijn.