Deze pagina behandelt een gedetailleerde geschiedenis van de Wends, van 5000 v. Chr. tot de Revolutie van 1848

Achtergronden

De Wends zijn verbonden met de tak van de West-Slaven, waartoe de Polen, Tsjechen en Slowaken behoren. Zij zijn ver verwant met de Oost-Slaven, waartoe de Russen, Oekraïners en Wit-Russen behoren, en met de Zuid-Slaven, waartoe de Serviërs, Kroaten, Slovenen, Macedoniërs en Bulgaren behoren.

De Europese en Aziatische achtergrond tot aan de emigratie in de jaren 1850 kan worden onderverdeeld in veertien verschillende historische secties. Deze omvatten de prehistorie van de Wenden, hun vroege “klassieke” geschiedenis, de Slavische migratie, de Germaanse expansie, de eenheid met Polen, de kerstening, de Tsjechische controle, de Reformatie, de Dertigjarige Oorlog, de Vrede van Praag, de Napoleontische tijd, de groei van het kapitalisme, het nationale bewustzijn en de Revoluties van 1848.

Wendische voorgeschiedenis

Wendische voorgeschiedenis van 5.000 tot 500 v. Chr. verwijst naar de tijd waarin geen historische referentie of materiaal bestaat, zodat we afhankelijk zijn van archeologisch bewijs en artefacten.

(a) De periode van 5.000 tot 2.000 v. Chr. betreft Indo-Europese voorouders die op de steppen van Eurazië in Zuid-Rusland leefden. 1

Tegen 4.000 v. Chr. waren deze Indo-Europeanen oostwaarts getrokken langs de Zwarte Zee en de Kaspische Zee, waar zij bekend werden als de Iraniërs, en westwaarts tot in Midden- en Oost-Europa, waar zij de Starcero- en Donau-culturen zijn gaan heten. 2

(b) Van 2000 tot 500 v. Chr. moeten we ons bezighouden met de vroege of Proto-Slavische groepen. Tegen 2000 v. Chr. hadden de Indo-Europeanen of Ariërs zich vanuit Centraal-Azië verspreid en zich ontwikkeld tot de verschillende Indo-Europese rassen die vandaag de dag nog steeds in Europa en Azië voorkomen. Wij kennen hen nu als de Slaven die zich vestigden tussen Warschau en Moskou; de Balten die zich nu in Letland en Litouwen bevinden; de Teutonen die zich nu in Duitsland bevinden, en de Kelten die nu de Engelsen en de Fransen zijn. Andere Indo-Europese rassen zijn de Italianen, Illyriërs, Thraciërs, Grieken, de Hettieten in Klein-Azië, de Iraniërs in Perzië of Iran en de Ariërs in India.

Deze proto- of vroege Slaven hebben een gedetailleerde archeologische geschiedenis en het tot dusver geproduceerde archeologische bewijsmateriaal onthult veel over de leefwijze van onze voorouders.

De namen die aan deze perioden zijn gegeven, omvatten de Vroege Bronstijd van 2000 tot 1500 v. Chr, Midden Bronstijd van 1500 tot 1200 v.Chr., Late Bronstijd van 1200 tot 750 v. Chr. en de Vroege IJzertijd van 750 tot 500 v. Chr. 3

Tijdens deze hele periode van meer dan duizend jaar verbleven onze voorouders in hetzelfde gebied en verbouwden volgens archeologisch bewijs tarwe, gerst en gierst en weidden runderen, schapen, geiten, varkens en paarden op de open grond tussen de bossen.

Slijpstenen werden gebruikt om meel te maken, schoffels van brons en ijzer werden gebruikt om de grond om te spitten en bronzen bitten tonen aan dat paarden werden gebruikt om te rijden. 4

Nederzettingen werden gemaakt waar het gebied beschermd kon worden in de buurt van een heuvel of de splitsing van een rivier.

Aangegenomen wordt dat, omdat er geen wapens in graven zijn gevonden, deze langdurige proto-Slavische kolonisten een zeer vreedzame groep waren en geen grote waarde hechtten aan wapens of elkaar bevechten. 5

Ornamenten waren onder andere armbanden en halsringen en hun huizen waren half-ondergrondse structuren, of tenminste gedeeltelijk ondergronds gebouwd, van ongeveer 6m bij 10m met kleivloeren en haarden in het midden.

Er werd niet veel gejaagd want slechts ongeveer 8% van alle gevonden botten behoren toe aan wilde dieren en deze omvatten eland, hert, bizon, everzwijn, beer, wolf, vos, haas, beer, marters en otter. Bronzen haken suggereren dat ze ook gingen vissen. 6

Werkplaatsen voor het gieten van bronzen voorwerpen waren ongetwijfeld drukke plaatsen en natuurlijk moesten er potten worden gemaakt voor het koken en bewaren van voedsel.

Hoewel wij geen geschreven geschiedenis hebben over deze groepen van 5000 tot 500 v. Chr., kunnen wij nuttige inzichten verkrijgen uit de archeologie en de waarheid dringt zich aan ons op dat het leven niet echt veel is veranderd voor sommige van de huidige afstammelingen die nog steeds gemengde boeren op het land zijn.

De Perzische, Griekse en Romeinse Periode

De Perzische, Griekse en Romeinse Periode van de wereldgeschiedenis begint de historische periode voor onze Slavische voorouders omdat we voor informatie na ongeveer 500 v. Chr. terecht kunnen bij geschreven bronnen.

Deze periode eindigt wanneer de Slaven hun thuisland verlaten waar zij zich meer dan tweeduizend jaar hadden gevestigd en vanaf 400 v. Chr. als afzonderlijke stammen hun uitgebreide en belangrijke migratie naar het westen begonnen.

Tijdens deze belangrijke periode bleven onze aan de aarde gebonden voorouders de grond bewerken en dieren hoeden en kwamen er maar weinig indringers in hun bossteppen om hen te verstoren. 7

De geschiedschrijver die hen voor het eerst vermeldt is Herodotus in Boek 4 van zijn Geschiedenis, waar hij een expeditie van Darius tegen de Scythen in 515 v. Chr. beschrijft en het heeft over de “landbouwers, die koren zaaien niet om te eten maar om te verkopen”. 8 Misschien was dit overschot bestemd voor de export of om de Scythen eer te bewijzen zodat zij met rust gelaten zouden worden.

Er is een ploeg uit deze periode opgegraven die uit één enkel stuk hout is gemaakt en de tot dusver geïdentificeerde granen zijn tarwe, gerst, rogge, erwt, kikkererwt, koeerwt en gierst. 9

De oude geschiedschrijvers hebben deze Slavische stammen verschillende namen gegeven. Kaarten van het Romeinse Rijk noemen hen gewoonlijk de Venedi, een term die door Tacitus in de eerste eeuw werd gebruikt. Dit werd de gangbare term “Wends”. 10

Ptolemaeus (100-178 v. Chr.) noemt hen echter “Slovenen”, 11 een woord waaruit de Slowaken zijn ontstaan en dat mogelijk verband houdt met het woord “vlas”. Ptolemaeus noemt ook de “Serboi”, wat “herder” betekent en waaruit onze moderne Sorben van Lausitz en de Serviërs zijn ontstaan. 12

Helaas voor deze vroege Slaven, begint hier de wereldgeschiedenis zijn intrede te doen. De barbaarse Goten vielen het gebied ten zuiden van de Wenden binnen en trokken op naar het thuisland van de Wenden. Procopius geeft een verslag van de Gothische oorlogen van 536-537 C.E. en geeft een vleiende beschrijving van de Wendische soldaten die hij ontmoette. “Allen zijn lang en zeer sterk, hun huid en haar zijn noch zeer licht noch zeer donker, maar allen hebben een blozend gezicht. Zij leiden een hard leven van de laagste rang, net als de Messagetae en zijn even vuil als zij”. 13

Slavische Migraties

De Slavische Migraties van 500 tot 800 v. Chr. vormen de volgende belangrijke etappe in de geschiedenis van Wenen. De barbaren zoals Hunnen, Bulgaren en Avaren verwoestten Europa en, terug in eigen land, waren de Slaven onderdrukt en beperkt door hun buren, de Scythen, Sarmaten en Goten.

Het lijkt erop dat Germaanse stammen in ongeveer 300 v. Chr. naar het westen trokken en vervolgens in ongeveer 500 v. Chr. trokken de Wenden of Slaven naar het westen in het gebied dat door de Germanen was vrijgemaakt. Dit was geen invasie maar een gestage migratie van families die te voet trokken om het onbezette land te koloniseren. 14 Zo trokken sommigen naar Lausitz. 15

Op een breder niveau trokken andere slavische stammen vanuit hun thuisland in alle richtingen uit en uit deze stammen zijn de nationaliteiten en talen voortgekomen die nu deel uitmaken van het moderne Europa, zoals blijkt uit een moderne atlas.

De westelijke migratie omvatte de voorouders van de Polen, Slowaken, Tsjechen, Sorben en Kasjoeben, evenals de nu uitgestorven stammen zoals de Obodrieten, Veletiërs, Ploni, Vilzi en anderen.

De zuidelijke migratie gaf aanleiding tot Serviërs, Kroaten, Macedoniërs en Bulgaren. De oostelijke migratie omvatte voorouders van de Oekraïners, Byelorussen en Russen.

De Lausaten kwamen Lausitz binnen, dat in het Duits Lausitz is en in het Wendisch Luzici, als twee stammen, de Luzici in het noorden en de Milzane of Milceni in het zuiden. Zij maakten deel uit van een kolonisatie van het gehele gebied tussen de rivier de Elbe in het westen en de rivier de Oder in het oosten. 16

Hun aardewerk is vergelijkbaar met dat in Polen en deze nieuwe fase in de Slavische geschiedenis ging van landbouw in de backwaters van Azië naar de verspreiding van de Slavische taal en gewoonten over heel Europa.

Duitse expansie en verovering

Duitse expansie en verovering is een kenmerk geweest van het leven van de Weners in Lausitz kort nadat zij zich daar gevestigd hadden en het is doorgegaan tot op de dag van vandaag. Lausitz maakt nu deel uit van het nieuwe Duitsland, dat op 3 oktober 1990 herenigd werd na een massale emigratie en de val van de beruchte Berlijnse Muur op 9 november 1989.

Toen echter kwamen de Wenden voor het eerst in direct contact met de Duitsers, toen de Franken en Saksen de buren van de Wenden, de Thuringers, versloegen in 531 v. Chr.17

In een confrontatie in 806 v. Chr. tussen Karl, de zoon van Karel de Grote en de Milceni, werden de Wenden verslagen en Karl verbrandde de vesting te Bautzen of Budysin. 18

De Milceni overleefden echter en in 932 v. Chr. versloeg Hendrik de Fowler, hertog van Saksen, de Lausaten en stelde de aanvaarding van het christendom als voorwaarde voor de vrede. De Wenden kwamen in opstand tegen deze oplegging en zij hadden gedeeltelijk succes.

Hoch in 963 C.E. zond Otto de Grote zijn troepen tegen Lausitz en de Duitse Markgraaf Gero werd de gouverneur van de Wenden. Hij was een uiterst wrede gouverneur die de Luzici in het noorden volledig onderwierp.

George Nielsen verhaalt treurig dat markgraaf Gero dertig Sorbische prinsen uitnodigde voor een banket om over vrede te praten en hen vervolgens allemaal liet vermoorden. Dit tragische bloedbad werd herdacht in een gedicht van Mato Kosyk getiteld “Het verraad van markgraaf Gero”, dat Mato schreef vlak voor zijn vertrek naar Amerika. 19

De Milceni werden uiteindelijk rond 990 C.E. door markgraaf Ekhard onderworpen en sindsdien zijn de Lausaten niet vrij geweest of in staat geweest hun eigen lot te bepalen. Zelfs vandaag de dag ligt hun lot in handen van diegenen die in een Duits parlement zetelen.

Wat hun religieuze overtuigingen, praktijken en symbolen betreft: vóór de aanvaarding van het christendom waren de Wenden een diep religieuze groep mensen, die een diep respect aan de dag legden voor de god van hun voorvaderen.

Hun naam voor god is “bogu” dat rijkdom betekent en omdat zij zowel het slechte als het goede meemaakten, geloofden zij dat er twee hoofdgoden waren, waarvan de ene verantwoordelijk was voor het goede en de andere “Zernabog” of zwarte god heette en verantwoordelijk was voor het kwade, hongersnoden, plagen, branden, stormen en andere calamiteiten.

Als gevolg daarvan werden veel offers gebracht om Zernabog gunstig te stemmen. Er werd echter ook veel gedaan om Bogu aan te moedigen alles te geven wat goed is. Dit is een dualistische benadering van goden en werkelijkheid en de rol van priesters in de communicatie met de goden werd door onze voorouders zeer gerespecteerd.

Volgens een vroege schrijver, Procopius genaamd, was de belangrijkste godheid oorspronkelijk de Dondermaker, voorgesteld door een figuur genaamd Perun, gemaakt van hout met een hoofd van zilver, getooid met gouden snorharen.

Een andere favoriete godheid was Svantovit die vier hoofden, vier halzen, twee borstkassen en twee ruggen bezat, die een zwaard droeg en die een smetteloos wit paard had om hem te vergezellen. Orakels werden verkregen van het paard van Svantovit door de manier waarop het over drie rijen speren stapte. Het oogstfeest voor Svantovit, samen met een ritueel met de mede-beker en het eten van zoete, ronde honingkoeken, was een zeer plechtige gelegenheid.

Andere aspecten van het bovennatuurlijke kwamen naar voren, zoals Lada godin van liefde en plezier, Kupola god van de vruchten van de aarde, Koleda god van de feesten en een naam die in Polen nog steeds wordt gebruikt voor Kerstmis, Dazhbog de daggod, Stribog de windgod, feeën en andere geesten die het bos, het water en de lucht bewonen. Alfons Frencl, een bekend Sorbisch schrijver, heeft ook de aandacht gevestigd op de beroemde Lausitzer Waterman en op de Zwarte Molenaar en Magiër Krabat.

Er bestaat zelfs een interessante legende die verhaalt hoe een wendische priester probeerde zijn volk ervan te overtuigen zich niet tot het christendom te bekeren door zich in een wit laken te kleden en in het bos aan de mensen te verschijnen, om hen ervan te overtuigen dat dergelijke wezens werkelijk bestonden.

Vereniging met Polen

Vereniging met Polen van 1002 tot 1032 n.C. ontstond toen in 1002 n.C. de Poolse koning Boleslaw de Dappere Lausitz binnentrok en Bautzen veroverde. Bij de Vrede van Bautzen in 1018 werden zowel de Boven- als de Beneden-Lusitz door Polen verenigd. 20

Maar in 1032 grepen de Duitsers in en dwongen de Poolse koning Mieczyslaw II om Lausitz over te geven.

Christianisering van Lausitz

Christianisering van Lausitz van 1032 tot 1157 v.Chr. als gevolg van de Germaanse kolonisatie leidde tot diepe gevoelens van onbehagen jegens de Duitsers omdat zij te vuur en te zwaard het christendom hadden ingevoerd en vervolgens de veroverde Slaven een ondraaglijke belastingdruk oplegden. 21

Albert de Eerste van Brandenburg, ook bekend als Albert de Beer of Albert de Schone, werd echter markgraaf van Brandenburg en stond christelijke Wenden toe land te bezitten op gelijke voet met hun veroveraars.

De Tsjechische Kroon

De Tsjechische Kroon regeerde vanaf 1156 n.Chr. over Lausitz, maar dit stond onder Duitse controle. De Duitsers maakten het de Wenden moeilijk omdat de Wenden werden uitgesloten van de steden en de handelsgilden.

De Reformatieperiode

De Reformatieperiode van 1517 tot 1618 C.E. bracht een aantal dramatische veranderingen in Lausitz teweeg. De Wenden waren vroeger rooms-katholiek, maar de Vrede van Augsburg in 1555 bepaalde dat wie het land regeerde over zijn godsdienst mocht beslissen.

De Wenden in Neder-Lusitz lagen in Brandenburg, Pruisen en maakten dus deel uit van de verandering naar het lutheranisme. Ongetwijfeld sprak de nieuwe Lutherse nadruk op de volkstaal en de extra vrijheid van denken de Wenden aan.

Sommige Wenden wilden graag theologie studeren in Wittenberg, waar Dr. Maarten Luther lector was geweest en degenen die daar werden gewijd waren Glockner, Kuster, Schreiber, Handwerken, Burger en Bauern. 22

De Dertigjarige Oorlog

De Dertigjarige Oorlog van 1618 tot 1648 vond plaats in de context van het opkomende conflict tussen de traditionele katholieken en de recent opkomende protestanten. De oorlog begon met de aanspraken van Frederik, keurvorst van Palatijn, op de troon van Bohemen. Katholieken en Lutheranen vochten hevig en er werd grote schade aangericht aan het Lausitzer platteland. De boeren hadden zwaar te lijden onder deze vernielingen, evenals onder slechte oogsten, hongersnood en ziekte en veel mensen stierven. 23

De Vrede van Praag 1635

De Vrede van Praag 1635 bevatte voor een deel de gevolgen van de Dertigjarige Oorlog voor Lausitz. De Habsburgse keizer, Ferdinand II, moest de Boven- en Beneden-Lusitz afstaan aan Jan George I, keurvorst van Saksen. De grenzen bleven zo tot 1815.

De Napoleontische Eeuw

De Napoleontische Eeuw van 1799 tot 1815 zag Napoleon en zijn enorme legers door Europa trekken. Van 1806 tot 1813 had Saksen zich geallieerd met Napoleon, die een van zijn grote kampen in Hochkirch ten oosten van Bautzen had opgezet. Hoeveel Wenden zich bevonden onder de 400.000 soldaten in Napoleons leger dat in 1812 in Rusland werd gedecimeerd, zullen we waarschijnlijk nooit weten.

Hoewel de Lausitz zelf een slagveld werd in februari 1813 bij de slag van Wurschen bij Bautzen, niet ver van Hochkirch. Hier ontmoette Napoleon de Pruisen en Russen in de strijd en won. Hoewel Napoleon deze slag won, verloor hij in het nabijgelegen Leipzig in oktober 1813. Er zijn berichten dat de Saksische dragonders onder Napoleon bijna allemaal Wends waren.

Enkele Australische Wendische afstammelingen die in juni 1989 een rondreis maakten door hun Lausitzer vaderland, kregen in hun reisgidsboekje te lezen dat het 91 meter hoge monument dat in 1913 werd opgericht om deze Volkerenslag bij Leipzig te herdenken, hielp herinneren aan deze slag waarin de verenigde legers van Rusland, Pruisen, Oostenrijk en Zweden keizer Napoleon I versloegen, maar daarbij meer dan 52.000 soldaten verloren.

Het diorama van 8.000 tinnen figuren in dit monument helpt deze tragedie te documenteren en er werd een Russische kerk opgericht om de 22.000 mannen te herdenken die in de strijd verloren waren gegaan.

Na de nederlaag van Napoleon werd in 1815 door het Congres van Wenen een deel van Opper-Lusitz in het zuiden en geheel Neder-Lusitz in het noorden aan Pruisen toegewezen, waardoor de naam “Pruisische Wenden” ontstond.

De groei van het kapitalisme

De groei van het kapitalisme en de opwaartse sociale mobiliteit waren kenmerken van Lausitz na 1819, toen de lijfeigenschap werd afgeschaft.

Zonen van pachters konden het land verlaten en stadsarbeider worden. Dit leidde ook tot een opmars naar de lagere middenklasse.

Met de aanleg van de spoorlijn Dresden-Bautzen in 1846 waren de mensen niet meer zo geïsoleerd. Het was deze spoorweg die vele wendische emigranten in staat stelde naar Hamburg te verhuizen voor hun vertrek naar hun nieuwe landen.

Onderwijs voor sorische kinderen werd belangrijker en de mogelijkheid werd geopend om opnieuw te beginnen in een vreemd land als Australië.

Helaas voor de boeren waren zij nog steeds economisch gebonden aan hun landheren en met een bevolkingstoename van 50% in Europa tussen 1815 en 1850, werd meer land voor de grote gezinnen een noodzaak.

Verhoogd nationaal bewustzijn

Een verhoogd nationaal bewustzijn ontstond ook in deze periode, zoals tot uiting kwam in de oprichting van kranten als deTydzenske Nowiny (Weekly News) in 1843 en studentenverenigingen.

Wends genoten van het lezen van de brieven die de overzeese pioniers terugstuurden naar Lausitz, waar hun brieven werden gepubliceerd. Sommige van deze brieven zijn in het Engels vertaald en zijn te lezen in het boek “From Hamburg to Hobson’s Bay” van Thomas Darragh en Robert Wuchatsch. George Nielsen heeft opgemerkt dat de bovengenoemde krant onder redactie van Jan Smoler graag negatieve brieven en lijsten van dodelijke slachtoffers aan boord van de schepen publiceerde, maar dat Mato Nowka graag gunstige brieven, waaronder die van Martin Teschner, voor zijn krant, “Bramborski serski Casnik”, wilde verkrijgen. 24

De Revolutie van 1848

De Revolutie van 1848 ontstond toen de mensen naar nieuwe vrijheden zochten en men geconfronteerd werd met problemen tussen het nieuwe, democratische denken en de traditionele monarchie. De beroemde “Boerenpetitie”, waarin werd geëist dat vermeende onrechtvaardigheden zouden worden opgeheven, werd in juni 1848 gepubliceerd in Tydzenske Nowiny. Een exemplaar hiervan bevindt zich in de bibliotheek van het Wendish Research Centre in Melbourne, Victoria, Australië.

Ten slotte was het een tijd waarin de Wenden in Lausitz zichzelf zagen als deel van een veel breder geheel van Slaven, zoals tot uitdrukking kwam in de Pan-Slavische beweging.

Lees over de migratie van de Wends naar Australië na de revolutie van 1848.

Door John Noack

Bibliografie

Brankack, Jan en Metsk, Frido: Geschichte der Sorben von den Anfaengen bis 1789. Band 1 VEB Domowina-Verlag Bautzen, 1975.

Burger Reunion Committee Burger Family History: De familie Burger in Australië, 1851-1983. Hamilton, 1983.

De Kay, Charles. Een Inlands Venetië: Het Sorbische Moeras, Vendland. Century Magazine, februari, 1897.

Dreckow Stubing Reunion Committee. Dreckow en Stubing: Australische familiegeschiedenis 1858-1982, 1982.

Dvornik, Francis. De Slaven: Hun vroege geschiedenis en beschaving. American Acadamy of Art and Sciences, Boston, 1956.

Frenzel; Alfons. Am Horizont die Welt: Unterwegs auf allen Kontinenten. Domowina-Verlag, Bautzen, 2000.

Gimbutas, Marija. De Slaven. Thames and Hudson, Londen, 1971.

Makkai, Laszlo. Neo-Serfdom: Its Origin and Nature in East Central Europe. Slavic Review, Vol 34, June, 1975, pp.224-238.

Malinkowa, Trudla. Ufer der Hoffnung. Sorbische Auswanderer nach Uebersee. Domowina-Verlag, Bautzen, 1995.

Metsk, Dr Frido. Do Cuzeje Zemje. Volk und Wissen Ludowy Naklad Berlin, 1957.

Nielsen, George R. In Search of a Home: Nineteenth-Century Wendish Immigration. Texas A&M University, College Station, 1989.

Nowotny, Joachim en Grosse, Gerald. Wo Der Wassermann Wohnt. VEB, Domowina-Verlag, Bautzen, 1988.

Oschlies, Wolf. Die Sorben: Slawisches Volk in Osten Deutschlands. Friedrich-Ebert-Stiftung, Bonn-Bad Godesberg, 19190.

Peters, John P. Wendish Customs and Superstitions. Californië. Undated.

Quataert, Jean H. Social Insurance and the Family Work of Oberlausitz Home Weavers in the Late Nineteenth Century. Duitse vrouwen in de Negentiende Eeuw: A Social History. Onder redactie van John C. Fout. Holmes and Meier, Londen, 1984, pp. 270-294.

The Prussian Wends and Their Home. Harpers New Monthly. Auteur onbekend en ongedateerd.

Simpich, Frederick. De Wenden van het Spreewald. Het National Geographic Magazine. Maart, 1923, pp. 327-336.

Solta, Jan en Zwahr, Hartmut. Gerschichte Der Sorben, Band 2 von 1789 bis 1917. VEB Domowina-Verlag, Bautzen, 1973.

Stone, Gerald. De Kleinste Natie: De Sorben van Lausitz. The Athlone Press of the University of London, 1972.

Vlasto, A.P. The Entry of the Slavs into Christendom: An Introduction to the Medieval History of the Slavs. Cambridge at the University Press, 1970.

Zwar, Michael. A Request by the Saxon Sorbs addressed to the Royal Saxon National Assembly.

Onuitgegeven verzameling brieven, Wendish Research Centre, 27 Livingstone Street, Ivanhoe, Victoria, Australië. (PO Box 297, Heidelberg, Vic, 3084)