Wie krijgt recessieve X-gebonden ichthyosis?

De overerving van X-gebonden ichthyosis is recessief, want als het individu ook een normaal STS-gen heeft, komt de aandoening niet tot uiting.

Vrouwen hebben twee X-chromosomen en mannen hebben er één. Een man met X-gebonden ichthyosis geeft via zijn X-chromosoom het ichthyosis-gen door aan zijn dochters. De dochters worden dragers en hebben meestal één afwijkend gen en één normaal gen. Zij kunnen het afwijkende gen doorgeven aan ongeveer de helft van hun dochters en aan de helft van hun zonen, die dan ichthyosis ontwikkelen. Dus:

• Mannetjes zijn meestal aangedaan.
• Vrouwtjes zijn meestal beschermd door hun tweede X-chromosoom. Zij zijn dragers.

Bijna 1 op de 6.000 mannen wordt getroffen door recessieve X-gebonden ichthyosis, zonder duidelijke raciale of geografische associaties. Er zijn weinig gevallen gemeld bij vrouwen. Men denkt dat deze vrouwen het ichthyosis-gen van beide kanten van de familie hebben geërfd.

Wat zijn de klinische kenmerken van recessieve X-gebonden ichthyosis?

Recessieve X-gebonden ichthyosis presenteert zich met prominente schilfering.

• Schilfering is meestal symmetrisch verdeeld.
• Het is duidelijker op de extensor oppervlakken van de ledematen en de zijkant van de romp.
• Schubben kunnen lijken op visschubben; de bruine of grijze kleur kan leiden tot een ‘vies uiterlijk’.
• Het gezicht is meestal vrij van schubben, behalve in het gebied voor de oren (preauriculair). Soms zijn ook de buigingen, hals en hoofdhuid aangedaan.
• De schubben op de hoofdhuid, hals en de preauriculaire gebieden hebben de neiging om in de loop van de kindertijd te verdwijnen.
• De handpalmen en voetzolen zijn zeer zelden aangedaan.
• Haar en nagels zijn normaal.
• Typisch verbetert de afschilfering in de zomer en verslechtert deze bij droog en koud weer.

Recessieve X-gebonden ichthyosis

Niet-huidmanifestaties van STS-deficiëntie kunnen ook voorkomen.

• Door een laag placentaal STS kunnen zwangere moeders last hebben van langdurige bevallingen bij de geboorte van zieke kinderen.
• Corneale troebelingen kunnen voorkomen bij zieke mannen en vrouwelijke dragers.
• Undescendente testikels (cryptorchidisme) komen vaker voor bij mannen met x-gebonden ichthyosis dan bij de algemene bevolking.
• Er is ook een verhoogd risico op zaadbalkanker, dat onafhankelijk is van de aanwezigheid van zaadbalkanker.
• Mogelijke neurologische betrokkenheid omvat epilepsie, mentale retardatie en verminderd reukvermogen (hyposmia).

Betrokkenheid van de aangrenzende genen bij patiënten met recessieve X-gebonden ichthyosis kan resulteren in een verscheidenheid van aanvullende kenmerken.

Hoe wordt recessieve X-gebonden ichthyosis gediagnosticeerd?

Diagnose is voornamelijk gebaseerd op de voorgeschiedenis en klinische bevindingen.

Biochemische analyse na de geboorte op de placenta, huidfibroblasten en keratinocyten omvat:

• Serum proteïne electroforese
• STS activiteit assay.

Genetische analyse omvat:

• Southern blot
• Fluorescente in situ hybridisatie (FISH)
• Polymerase chain reaction (PCR).

Genetische analyses hebben een paar gevallen gemist van x-gebonden ichthyosis veroorzaakt door puntmutaties.

Prenatale diagnostische tests voor X-gebonden ichthyosis omvatten:

• Verlaagde oestrogeenspiegels in maternale urine
• Aanwezigheid van niet-gehydrolyseerde sulfaatsteroïden in maternale urine
• Genetische analyse op chorion villi of vruchtwatermonsters, als de familiegeschiedenis van STS-gen defect bekend is.

Een huidbiopsie is meestal niet nuttig om de ziekte te bevestigen omdat de epidermale microscopische bevindingen subtiel kunnen zijn. Deze kunnen zijn:

• Hyperkeratosis
• Hypergranulosis.

Wat is de behandeling van recessieve X-gebonden ichthyosis?

Er is geen definitieve behandeling voor x-gebonden ichthyosis en het huidige bewijs is beperkt. Studies met een hoog vermogen voor de behandelingen ontbreken.

Het doel van de behandeling is om de schilfering van de huid te verbeteren en om het uiterlijk van de huid te verbeteren. Bij sommige patiënten is behandeling misschien niet nodig. De opties omvatten:

• Wrijven met een puimsteen of een exfoliërende spons om schilfers te verwijderen
• Emolliënten die na het bad worden aangebracht om de huid te hydrateren
• Topische keratolytica die melkzuur, glycolzuur, salicylzuur en ureum bevatten; Deze middelen kunnen helpen bij de afschilfering en het uiterlijk van de huid verbeteren
• Topisch isotretinoïne
• Topisch tazaroteen 0.05% gel (receptorselectief retinoïde)
• Calcipotriol zalf minder dan 100 g/week en liarozol 5% crème (nog niet in de handel verkrijgbaar)
• Oraale acitretine; het gebruik ervan is beperkt wegens teratogeniciteit en bijwerkingen
• Oraal liarozole (een middel dat het metabolisme van retinoïnezuur blokkeert, nog niet in de handel verkrijgbaar)

Genetische counseling kan ook worden aangeboden aan patiënten en hun families voor nadere informatie over x-gebonden ichthyosis en het overervingspatroon.

Onderzoek is aan de gang om te zien of patiënten kunnen worden behandeld met genoverdracht.

Aan mannen moet worden geadviseerd regelmatig zelfonderzoek van de testikels te verrichten.

Wat is de uitkomst bij recessieve X-gebonden ichthyosis?

Recessieve X-gebonden ichthyosis is een chronische aandoening en de ziekte blijft het hele volwassen leven bestaan.

• Schilfering kan na verloop van tijd verbeteren.
• De levensverwachting is normaal.