Hoewel veel mensen geloven in het verband tussen weer en gezondheid, is het medische bewijs onduidelijk.

WebMD Feature

Reviewed By Brunilda Nazario

Velen van ons hebben een ouder familielid dat beweert een artritisch gewricht te hebben met de kracht om de toekomst te voorspellen, althans meteorologisch gezien. Ze zal uit het raam staren op een perfect aangename, zonnige dag, afgeleid wrijvend over haar pijnlijke schouder, en plechtig verkondigen: “Er komt een storm aan.”

Ze is niet alleen in haar overtuiging. Het idee dat bepaalde pijnlijke gezondheidsaandoeningen worden beïnvloed door het weer is zowel wijdverspreid als oud, daterend uit ten minste Hippocrates in de vierde eeuw voor Christus en ongetwijfeld eerder, volgens James N. Weisberg, PhD, een psycholoog die is gespecialiseerd in de behandeling van pijnlijke aandoeningen.

Maar ondanks de eerbiedwaardige stamboom van het geloof, moeten we onze Doppler radar en onze goed verzorgde televisiemeteorologen dumpen en vervangen door Achy Joint Bulletins uitgegeven door onze oudtantes?

Waarschijnlijk niet. Hoewel velen geloven in het verband tussen weer en gezondheid, hebben de meeste medische studies in het beste geval een dubbelzinnige ondersteuning opgeleverd. Dus als er geen verband is, of als het verband relatief onbelangrijk is, waarom geloven we er dan zo sterk in?

Menselijke biometeorologie

Als wetenschap bestudeert de menselijke biometeorologie het verband tussen atmosferische omstandigheden en mensen. Er zijn natuurlijk allerlei onbetwistbare en voor de hand liggende verbanden tussen het weer en de gezondheid, zoals het voorkomen van een zonnesteek op warme dagen of bevriezing op koude dagen, aldus Dennis Driscoll, emeritus hoogleraar atmosferische wetenschappen aan Texas A&M en een meteoroloog die is gespecialiseerd in menselijke biometeorologie. Er zijn ook belangrijke maar minder directe verbanden tussen weer en gezondheid, zoals het ontstaan van allergieën tijdens het stuifmeelseizoen. In dergelijke gevallen zijn de atmosferische omstandigheden duidelijk van invloed op de gezondheid, maar ze spelen meer een ondersteunende rol dan een primaire, zegt Driscoll.

Maar sommige onderzoekers zijn geinteresseerd in het bekijken van minder directe potentiële verbanden tussen atmosferische omstandigheden — zoals temperatuur, barometrische druk, en vochtigheid — en pijnlijke voorwaarden zoals artritis, fibromyalgia, en sinus of migrainehoofdpijnen. Het verschil hier is dat de verbanden niet zo duidelijk zijn en het mechanisme dat het symptoom zou veroorzaken nog niet bekend is.

De theorie

Er is een schijnbaar eindeloze hoeveelheid anekdotisch bewijsmateriaal dat de overtuiging ondersteunt dat het weer pijnlijke aandoeningen als artritis kan beïnvloeden — vraag het maar aan enkele familieleden bij de volgende familiepicknick. Genoeg artsen zien het ook.

“De meeste van mijn patiënten klagen over pijn op regenachtige dagen,” zegt Gary Botstein, een reumatoloog die praktiseert in Decatur, Ga. “Veel van hen kunnen je vertellen of er een storm op komst is op basis van hun pijn.”

“Sommige van mijn patiënten zijn absoluut overtuigd van het verband,” vertelt Weisberg aan WebMD, “en ze lopen het gamma van mensen die zelf arts zijn tot degenen die nooit verder zijn gekomen dan de achtste klas.”

Het is belangrijk om te benadrukken dat artsen en onderzoekers niet geloven dat het weer artritis of een van deze ziekten daadwerkelijk verergert. In plaats daarvan is het idee dat het weer je symptomen kan beïnvloeden. Maar waarom zouden veranderingen in het weer pijn veroorzaken? Niemand is daar helemaal zeker van.

De verdachte die artritispatiënten en onderzoekers het vaakst aanwijzen is een daling van de barometerdruk, dat is de druk die wordt uitgeoefend door de lucht om ons heen. Een daling van de barometerdruk gaat vaak vooraf aan een storm, en de theorie gaat dat een daling van de luchtdruk de weefsels rond de gewrichten kan doen opzwellen, wat artritische pijn veroorzaakt. Voorstanders van het idee gebruiken een ballon in een barometrische kamer als simulator. Als de druk buiten daalt, zet de lucht in de ballon uit. Als hetzelfde zou gebeuren in het gebied rond een artritisch gewricht, zou de uitzetting of zwelling de zenuwen kunnen irriteren en pijn veroorzaken.

“Het zou kunnen dat de gevoeligheid van de zenuwen zo sterk is afgestemd op de barometrische druk dat ze kunnen reageren op zelfs kleine veranderingen,” zegt Frances Wilder, PhD, een epidemioloog en de directeur van het onderzoek van het Arthritis Research Institute of America in Clearwater, Fla.

Het is echter belangrijk op te merken dat dit proces volledig theoretisch is omdat de zwelling – als het werkelijk plaatsvindt – op zo’n kleine schaal plaatsvindt dat het met geen enkele wetenschappelijke methode kan worden gedetecteerd. Aangezien er niets is dat medisch in kaart kan worden gebracht, is de studie van het onderwerp afhankelijk van subjectieve verslagen van artritische pijn, die moeilijk te vergelijken zijn van de ene persoon tot de andere.

“Het is niet zo dat ik actieve veranderingen in ontsteking heb gezien als gevolg van weersveranderingen,” vertelt Botstein aan WebMD, “en er zijn geen tests die dergelijke veranderingen in ontsteking op een dagelijkse basis zouden weerspiegelen.”

Driscoll ziet een probleem met de barometrische druk theorie. “Mensen moeten zich realiseren dat de drukveranderingen in verband met stormen vrij klein zijn,” zegt hij. In feite merkt hij op dat de veranderingen die met een storm gepaard gaan ongeveer gelijk zijn aan wat iemand ervaart als hij in een hoog gebouw een lift omhoog neemt. Tot nu toe zijn er in de medische literatuur niet veel verslagen van mensen met artritis die gehinderd worden door liftritten.

De wetenschap

Ondanks het wijdverbreide geloof in het verband, maakt een blik op de wetenschappelijke studies over het verband tussen weer en gezondheid twee dingen duidelijk: De literatuur is het niet eens en er is niet zo veel literatuur.

“Het onderwerp van pijn en weer interesseert patiënten enorm, en het is verbazingwekkend dat het niet meer onderzoekers of clinici in de Verenigde Staten interesseert,” zegt Weisberg. “Ik heb patiënten die er elke dag met mij over praten.”

Deel van de reden voor het gebrek aan belangstelling in dit land ligt waarschijnlijk in het feit dat de studies niet veel hebben opgeleverd. Wilder en Weisberg hebben beiden onafhankelijk van elkaar aan studies gewerkt die geen opvallend verband lieten zien.

“We hebben hier een probleem op het gebied van menselijke biometeorologie omdat zoveel ervan is bepaald door wat neerkomt op oude wijvenpraatjes en oude overtuigingen die over het algemeen niet zijn bevestigd door wetenschappelijk onderzoek,” zegt Driscoll. “Het weer heeft de schuld gekregen van alles, van hartaanval tot nijdnagel.”

Weisberg is even sceptisch. “Iedereen gelooft door de eeuwen heen in dit verband, maar er lijkt geen echt bewijs voor te zijn,” zegt hij. “Er zijn anekdotische studies, een paar case reports, hier en daar wat literatuur. De belangstelling voor het onderwerp neemt af en toe toe toe en zakt dan weer weg als er niets gevonden wordt.”

Er is wel enig werk dat een mogelijk verband aantoont. Gelovigen halen meestal een beroemde studie aan, uitgevoerd in Philadelphia in de jaren ’60 door onderzoeker John Hollander. In deze studie isoleerde Hollander verschillende patiënten met reumatoïde artritis in een afgesloten kamer en paste geleidelijk de atmosferische omstandigheden aan. Hij vond aanwijzingen dat zwelling en stijfheid toenamen met een stijging van de luchtvochtigheid en een daling van de barometerdruk.

De sceptici

Dus aangezien de meeste studies naar het verband tussen pijnlijke aandoeningen en het weer geen zinvolle resultaten hebben gevonden, waarom blijven mensen er dan op terugkomen?

Een deel van het probleem met het bestuderen van het verband tussen weer en gezondheid is gelegen in het grote aantal mogelijke atmosferische omstandigheden – waaronder barometrische druk, temperatuur, vochtigheid, neerslag, enzovoort – en in de mogelijke symptomen. Er is ook een groot verschil in hoe mensen zeggen dat het weer verband houdt met hun pijn. Sommigen zeggen dat de pijn voorafgaat aan een weersverandering, anderen zeggen dat ze samenvallen, en weer anderen zeggen dat ze erop volgen. De verscheidenheid aan combinaties is misschien een van de redenen waarom onderzoekers zich steeds weer met dit onderwerp bezighouden. Er is altijd een kans dat de juiste combinatie van omstandigheden of symptomen nog niet is bestudeerd.

“Ik denk dat het feit dat deze ‘mythe’ veel langer heeft standgehouden dan vele andere, me doet afvragen of er echt iets aan de hand is,” zegt Wilder, wiens recente studie geen statistisch zinvolle verbanden tussen osetoartritis en weersveranderingen aan het licht bracht. “Ik denk dat het mogelijk is dat de wetenschap het anekdotische bewijs nog niet heeft ingehaald.”

Maar Wilder is het ermee eens dat het bewijs wankel is en dat andere verklaringen mogelijk zijn.

Een psychologische verklaring

Er zijn andere mogelijkheden voor het schijnbare verband tussen weer en pijn. Driscoll en Weisberg stellen bijvoorbeeld dat mensen op regenachtige dagen neigen naar somberheid, en dat hun slechte stemming hun pijn moeilijker te verdragen kan maken.

De mogelijkheid dat psychologie een rol speelt bij het vormen van onze reacties op weer en pijn betekent niet dat de pijn niet echt is of dat het weer geen invloed heeft… Weisberg speculeert over de vele indirecte verbanden die kunnen worden gelegd tussen weer en gezondheid; bijvoorbeeld, zou een sombere dag mensen ongelukkig maken en langer in bed houden, waardoor ze zich meer stijf voelen?

Er kunnen diepere psychologische processen aan het werk zijn. Iedereen is wel eens getroffen door een gevoel van schijnbare helderziendheid als we toevallig denken aan een oude vriend die een paar minuten later opbelt. Wat we ons niet herinneren zijn de ontelbare keren dat onze herinneringen niet resulteren in dat telefoontje.

Gebruik makend van deze zelfde logica, kan één geval van een artritisopflakkering die toevallig voor een storm plaatsvindt, alles zijn wat nodig is voor iemand om ervan overtuigd te raken dat er een direct verband is tussen zijn of haar symptomen en het weer.

“We willen een reden vinden voor onze pijn, maar soms kunnen we dat niet,” zegt Weisberg. “En dus is het weer een van de gemakkelijkste dingen om de schuld te geven.” Het enige wat je hoeft te doen is omhoog kijken om je verdachte te vinden.

Driscoll is het daarmee eens. “Als je jezelf ervan overtuigt dat er een relatie is tussen het weer en je pijn, dan is die er zeker,” vertelt hij WebMD. “Als de barometer daalt, de wolken naderen en de wind aanwakkert, als je denkt dat je artritis zou moeten opspelen, zal het dat ook doen.”

Hoewel Weisberg over het algemeen een scepticus is, vindt hij het verlangen om in het verband te geloven erg sterk, zelfs bij zichzelf. “Ik probeer mijn patiënten te vertellen dat er echt geen bewijs is dat het weer een groot effect heeft, ook al denken ze van wel,” zegt hij. “Maar het is moeilijk, omdat er in het achterhoofd nog steeds dat sterke gevoel is dat er echt iets mee is.”

The Silver Lining

Ondanks de mislukkingen van onderzoekers om een sterk verband tussen weer en gezondheid te vinden, merkt Driscoll op dat hoop eeuwig duurt. “En dat is ironisch, want we willen zeker niet dat het weer zo effectief is in het bepalen van onze ziektes,” zegt hij.

Ondanks de meningsverschillen is bijna iedereen het erover eens dat het effect van het weer op chronische pijnaandoeningen in het slechtste geval mild is en in het beste geval onbestaande. Hoe dan ook, het maakt niet zo veel uit.

Om die reden raden deskundigen aan, zelfs als je ernstige pijn hebt die verband houdt met het weer, heel voorzichtig te zijn voordat je besluit de volkswijsheid te volgen en te verhuizen naar een klimaat dat droger en warmer is. “Ik heb patiënten die naar het zuiden gaan voor de winter en ze voelen zich geweldig voor de eerste paar maanden,” zegt Weisberg. “Maar dan acclimatiseert hun lichaam aan dat weerpatroon en beginnen ze zich net zo te voelen als voorheen.”

Bovendien kan de mogelijkheid van milieuvoordelen van het veranderen van klimaat worden overtroffen door de psychologische stress – en de fysieke pijn die zich als gevolg van die stress kan ontwikkelen – van het opnieuw vestigen op een nieuwe plaats, volgens Wilder.

Weisberg en Driscoll geven wat praktisch advies. “Omdat er niet veel is wat mensen aan het weer kunnen doen. Ze moeten gewoon werken aan de dingen die ze kunnen veranderen,” zegt Weisberg.

Driscoll is het daarmee eens. “Als het weer al invloed heeft op de pijn, dan is het een heel kleine”, zegt hij. “En omdat we er toch niets aan kunnen doen, waarom zouden we ons er dan druk over maken?”

gepubliceerd op 9 juni 2003.

BRONNEN: Gary Botstein, MD, reumatoloog, Decatur, Ga.; bestuurslid, Georgia Chapter van de Arthritis Foundation. Dennis Driscoll, PhD, emeritus universitair hoofddocent, afdeling atmosferische wetenschappen, Texas A&M. Pijn, 61, 1995. Pain, 81, 1999. Neuroscience Letters, 266, 1999. Proceedings of the National Academy of Sciences, april 1996. Reumatology, 14 maart 2003. James N. Weisberg, PhD, universitair hoofddocent psychiatrie en anesthesiologie, State University of New York, Stony Brook. Frances V. Wilder, PhD, directeur onderzoek, Arthritis Research Institute of America, Clearwater, Fla.