De oorsprong van het meer is onbekend, maar er wordt aangenomen dat het een overblijfsel is van een vroegere binnenzee. Het meer mondt niet uit in de oceaan, maar is sinds de jaren zestig van de vorige eeuw met meer dan 90% geslonken als gevolg van de klimaatverandering, de bevolkingsgroei en ongeplande irrigatie. Gezien het tempo waarin het meer verdwijnt, kan het in minder dan een decennium ophouden te bestaan.

Vier landen grenzen aan het waterlichaam – Nigeria, Tsjaad, Niger en Kameroen – en hebben een politieke unie gevormd, de Landen van het Tsjaadbekken. Andere landen die indirect met het meer zijn verbonden zijn Algerije, Libië, de Centraal-Afrikaanse Republiek en Soedan. Meer dan 30 miljoen mensen leven rond het meer.

Voor hen is het een bron van zoet water om te drinken, te zuiveren en te irrigeren. Het ondersteunt het levensonderhoud van boeren, veehouders, jagers en vissers.

De regio rond het Tsjaadmeer is echter een van de meest onstabiele regio’s ter wereld. Volgens het rapport 2020 Global Terrorism Index behoren de landen in de regio tot de 10 minst vreedzame landen in Afrika.

Ons onderzoek richtte zich op de vraag hoe het opdrogen van dit belangrijke waterlichaam bijdraagt aan de instabiliteit in de regio.

We verzamelden gegevens uit interviews met respondenten uit de Lac-regio in Tsjaad, de Verre Noord-regio in Kameroen, de Diffa-regio in de Niger-republiek en de geopolitieke zone in het noordoosten van Nigeria. Deze regio’s van de landen van de Commissie voor het Tsjaadbekken vormen de regio van het Tsjaadbekken. We verzamelden ook gegevens uit nieuwsberichten.

LEES MEER De Sahel-crisis vereist een complexe respons

Uit de studie bleek dat het verlies van bestaansmiddelen criminaliteit, gemakkelijke rekrutering door terroristische groepen en migratie naar stedelijke centra heeft bevorderd. Dit heeft ook geleid tot geweld en criminaliteit in steden en dorpen. Het beheer van het krimpende meer heeft conflicten veroorzaakt tussen de staten die ervan afhankelijk zijn en dit heeft het voor hen moeilijker gemaakt om gezamenlijk de onveiligheid in de regio te bestrijden.

Het meer staat centraal in de regionale stabiliteit. Om vrede te bereiken, moeten landen zich richten op het herstel van het waterlichaam in plaats van op militaire activiteiten.

Invloed op middelen van bestaan

Het onmiddellijke effect van het opdrogen van het Tsjaadmeer is het verlies van middelen van bestaan.

Een van de respondenten zei in een interview dat:

“Vele jaren terug was dit water waar we van afhankelijk waren voor landbouw, visserij en veeteelt. Sinds het water is opgedroogd, is het zo moeilijk geworden om in ons levensonderhoud te voorzien. We kunnen nu nauwelijks nog landbouw bedrijven en ons vee sterft regelmatig door gebrek aan voedergewassen en water om ze vet te mesten. Hierdoor zijn de meeste mensen gestopt met landbouw, visserij en veeteelt omdat ze niet langer duurzaam zijn in dit gebied.”

Verlies van de traditionele middelen van bestaan leidt tot wijdverbreide armoede en voedselonzekerheid. Een rapport uit 2017 schatte dat er ongeveer 10,7 miljoen inwoners van het Tsjaadmeergebied humanitaire diensten nodig hadden.

Invloed op regionale stabiliteit

Het krimpen van het meer draagt op vier manieren bij aan regionale instabiliteit. Ten eerste heeft een deel van de bevolking van de regio criminele activiteiten ondernomen om te overleven. Een van de belangrijkste criminele activiteiten in het gebied is veediefstal.

Verslagen wijzen op een toenemend aantal gevallen van veediefstal in de regio. Het is gemakkelijk vee te verplaatsen over de landsgrenzen in het gebied om arrestatie te ontlopen. Hedendaagse veediefstallen worden in verband gebracht met Boko Haram die hun toevlucht nemen tot veediefstallen als extra middel om fondsen te werven ter ondersteuning van hun operaties. Boko Haram is een ernstig veiligheidsprobleem geworden in de regio rond het Tsjaadmeer.

Het antwoord op de dreiging van de groep is grotendeels militair geweest. Van 2009 tot 2018 bedroeg het defensiebudget van Nigeria bijvoorbeeld bijna 21 miljard dollar, waarvan een aanzienlijk deel naar de strijd tegen Boko Haram ging.

Daarnaast heeft Boko Haram munt geslagen uit het verlies van bestaansmiddelen en economische ellende om mensen in zijn gelederen te rekruteren. Het doet een ideologisch beroep op de armen of maakt rechtstreeks gebruik van economische prikkels.

LEES MEER Hoe te voorspellen waar terroristen nieuwe rekruten vinden

Interviews met respondenten brachten ook aan het licht dat het uitdrogen van het meer de langeafstandsmigratie van mensen en vee naar steden en dorpen van de landen in het stroomgebied heeft geïntensiveerd.

Het resultaat is concurrentie om hulpbronnen, vooral boeren-pastoralistenconflicten. Tussen 2016 en 2019 zijn in Nigeria bijna 4.000 mensen omgekomen als gevolg van boeren-pastoralistenconflicten.

Het artikel gaat hieronder verder

Gratis downloaden

Gratis PDF: COVID-19. How Africa can navigate the pandemic

Leaders of all stripes are scrambling to contain the fallout.

Vul het formulier in en download gratis The Africa Report’s COVID-19 How Africa can navigate the pandemic. Ontvang uw gratis PDF door het volgende formulier in te vullen

Als het meer is gekrompen, is het water verschoven naar Tsjaad en Kameroen, terwijl de Nigeriaanse en Nigeriaanse kanten zijn opgedroogd. Dit dwingt mensen nationale grenzen over te steken om de kustlijn te bereiken. Respect voor grenzen verdwijnt.

Een complex web van sociale, economische, milieu- en politieke kwesties mondt uit in interstatelijke conflicten. Deze conflictrelatie, veroorzaakt door de toegang tot en het beheer van het meer, heeft de collectieve inspanning van de staten in de regio om Boko Haram te bestrijden ernstig aangetast.

Weg vooruit

De Lake Chad Basin Commission heeft de noodzaak vastgesteld om het waterlichaam aan te vullen. Er was een plan om een dam en kanalen te bouwen om water van de Congo-rivier naar de Chari-rivier in de Centraal-Afrikaanse Republiek te pompen en dan verder naar het Tsjaadmeer. Het plan werd voor het eerst geopperd in 1982 door het Italiaanse ingenieursbedrijf Bonifica Spa, en werd in 2018 besproken op de internationale conferentie over het Tsjaadmeer in Abuja. Belangrijke uitdagingen voor dit plan zijn de financiering, de weerstand van milieuactivisten en de vreedzame omstandigheden waarin het kan worden uitgevoerd.

Helaas moet dit plan het daglicht nog zien. Het ontbreekt de lidstaten van de commissie aan het nodige engagement om actie te ondernemen, waarschijnlijk als gevolg van de conflictrelatie tussen de andere landen aan het Tsjaadmeer en Nigeria.

Wil men stabiliteit in de regio, dan is het zaak het meer weer aan te vullen.