Van alle beschikbare afwerkingen biedt geen enkele zoveel bescherming en duurzaamheid met zo weinig moeite bij het aanbrengen als veegvernis.

Met veegvernis bereikt u een afwerklaag zonder uitlopen, zonder kwaststrepen, zonder luchtbellen en bijna stofvrij, die na verscheidene lagen zeer goed beschermt tegen indringend vocht en bestand is tegen krassen, hitte en oplosmiddelen. En u kunt dit doen met niet meer inspanning dan vegen of kwasten op de afwerking, en ofwel het te laten, of vegen sommige of alle van de overtollige.

Geen andere afwerking biedt al deze geweldige kwaliteiten. De enige afwerking die concurreert is gel vernis, maar het is rommelig aan te brengen, en het kan niet zo snel worden opgebouwd op het hout zonder kwaststrepen achter te laten. Veegvernis is misschien wel de beste afwerking voor de meeste amateur houtbewerkingsprojecten.

Wat is veegvernis?
Veegvernis is gewoon gewone vernis op oliebasis (elk type, met inbegrip van alkyd vernis, polyurethaan vernis of spar vernis) die voldoende verdund met terpentine (verfverdunner), zodat het is gemakkelijk te vegen op hout. U kunt gemakkelijk uw eigen.

De naam, die ik in 1990, en die is overgenomen door de meeste schrijvers en docenten van hout afwerking, maakt zin omdat het doel van het verdunnen is om de vernis gemakkelijk te vegen.

U kunt al vegen vernis te gebruiken en niet beseffen dat omdat het niet wordt verkocht onder die naam (misschien omdat dat zou weggeven de eenvoud van de afwerking). Het wordt verkocht onder veel verschillende merknamen, en weinigen geven aan wat de afwerking werkelijk is.

Dit is het probleem met veegvernis en de reden waarom het niet algemeen erkend wordt als een van de beste afwerkingen voor iedereen die geen spuitpistool gebruikt. Fabrikanten verdoezelen de ware aard van de afwerking door hun misleidende, en soms ronduit bedrieglijke, productetikettering. Ze willen dat u denkt dat ze u iets anders en speciaals verkopen.

In dit artikel zal ik u vertellen over vernis, hoe veegvernis is ontstaan, hoe u veegvernis maakt en identificeert en hoe u veegvernis aanbrengt. Ik zal ook uitleggen hoe veegvernis verschilt van olie, en mengsels van olie en vernis. (Zie “Testen op olie: wordt het hard?” op pagina 74.)

Wat is vernis?
Vernis is een veel voorkomende afwerking die gewaardeerd wordt om zijn geweldige weerstand tegen vocht, krassen, hitte en oplosmiddelen. Het maakt niet uit hoe nieuw je bent op houtbewerking, heb je waarschijnlijk gebruikt een soort van vernis of verf op oliebasis, dat is vernis met pigment toegevoegd.

Een manier om vernis te identificeren is door de verdunner en schoon te maken oplosmiddel vermeld op de container. Dit is terpentine, die gewoonlijk wordt aangeduid met zijn meer allesomvattende naam, “petroleumdestillaat.” De enige andere afwerkingen die verdunnen en opruimen met terpentine zijn olie, mengsels van olie en vernis, en was. Geen van deze afwerkingen hardt hard uit, zodat ze niet dik op het hout kunnen worden opgebouwd zoals vernis dat kan.

Alle soorten vernis worden gemaakt door een olie met een hars te koken. (Dit gebeurt onder gecontroleerde omstandigheden; u moet het niet zelf proberen vanwege het brandgevaar). De olie, gewoonlijk lijnolie, tungolie of gemodificeerde sojaolie, maakt het mogelijk dat de afwerking uithardt in contact met de zuurstof in de lucht. De hars, meestal alkyd of polyurethaan, zorgt voor de hardheid van de afwerking.

De meest populaire soort blanke vernis is polyurethaan vernis. Het is de meest beschermende en duurzame van de vernissen. Dat wil zeggen, het is het meest bestand tegen het binnendringen van vocht, en het is het meest bestand tegen zelfbeschadiging door grove voorwerpen, hitte of oplosmiddelen.

Spar of “marine” vernis is ook op grote schaal beschikbaar. De unieke kwaliteit ervan is de grotere flexibiliteit die in het fabricageproces wordt gecreëerd door een hogere verhouding olie/hars op te nemen. Sparvernissen zijn bedoeld om bestand te zijn tegen het grotere krimpen en zwellen van hout dat buiten wordt geplaatst. Soms bevat deze vernis UV-absorbers om schade door zonlicht te weerstaan.

Als de vernis niet het label “polyurethaan” of “spar” draagt, is het waarschijnlijk alkyd vernis. Alkyd is het werkpaard van de vernis harsen. Bijna alle vernissen bevatten alkyd, inclusief polyurethaanvernis. Olieverven zijn bijna altijd gemaakt met alkydhars en worden vaak gewoon “alkydverf” genoemd.”

Dit zijn de gangbare soorten vernis op de markt. U kunt ze allemaal verdunnen met zoveel terpentine als u wilt. Hoe meer terpentine u toevoegt, hoe minder “vaste stoffen” de vernis bevat en hoe dunner elke afwerklaag op het hout zal zijn. (In sommige delen van het land is het illegaal om vernis te verdunnen vanwege de VOC-wetgeving, en sommige merken van vernis weerspiegelen dit door u te vertellen hun vernis niet te verdunnen; maar u kunt geen vernis schaden door het te verdunnen.)

Geen afwerking is perfect in alle opzichten, en vernis is geen uitzondering. Vernis heeft twee kritische gebreken: Het hardt langzaam uit, en het heeft een vrij dikke of stroperige consistentie.

De langzame uitharding geeft stof veel tijd om zich te vestigen en vast te komen zitten, en loopjes en zakkers hebben veel tijd om zich te ontwikkelen op verticale oppervlakken.

De dikte is verantwoordelijk voor kwaststrepen en belletjes die uitharden in de afwerking omdat het niet goed uitvlakt en belletjes er niet gemakkelijk uitkomen.

Als gevolg hiervan is vernis eigenlijk de moeilijkste van alle afwerkingen om aan te brengen met bijna-perfecte resultaten. Maar er is een manier om het probleem te omzeilen: Verdun de vernis, zodat deze sneller uithardt (de dunnere film verbindt zich sneller met zuurstof in de lucht), beter egaliseert en de luchtbellen gemakkelijker loslaat.

Het product dat wordt gemaakt door vernis te verdunnen, is “veegvernis.”

Geschiedenis van veegvernis
Veegvernis is al minstens 35 jaar zeer populair bij amateur-houtbewerkers en -schilders, maar weinigen hebben eigenlijk geweten dat het veegvernis was die ze gebruikten. De afwerking werd populair gemaakt in de late jaren 1960 en vroege jaren 1970 door Homer Formby. Hij reisde door het land en gaf demonstraties van zijn nieuwe wonder-afwerking, “Tung Oil,” in winkelcentra en antiek clubs, en hij maakte een aantal infomercials die werden uitgezonden op TV.

Weinig mensen waren bekend met tung olie, die zijn oorsprong heeft in China, dus de exotischheid van de naam en de bron maakte de afwerking speciaal lijken. Formby was een meester verkoper.

Maar hij verkocht geen tung olie. Hij verkocht verdunde vernis die hij etiketteerde als “Tung Oil Finish.” Deze afwerking is nog steeds beschikbaar en de olie gebruikt om de vernis te maken is niet eens tung olie. Het is gemodificeerde sojaolie.

Het is belangrijk op te merken dat zelfs als deze afwerking werd gemaakt met tung olie – dat wil zeggen, tung olie gekookt met een hars om vernis te maken – het nog steeds niet “tung olie” zou zijn. Het zou gewoon vernis zijn gemaakt met tung olie in plaats van een andere olie.

Formby maakte contact met een zeer groot aantal mensen, echter, en zijn verkeerd gelabelde vegen vernis was een zeer goede afwerking. Hij kreeg dus een grote aanhang en creëerde een markt voor afwerkingen met het label “tungolie”. Al snel sloten andere fabrikanten zich aan met hun eigen “tung oliën”. Sommigen maakten hun vernis zoals Formby deed – door alkydhars te koken met gemodificeerde sojaolie. Anderen kookten echte tungolie met een van de harsen.

Sommigen begrepen niet wat er gebeurde en verkochten in feite echte tungolie in zijn ruwe staat en dit veroorzaakte echt problemen. Verkeerd geëtiketteerd of niet, verdunde vernis is een uitstekende afwerking omdat het hard uithardt. Tungolie hardt niet hard uit, zodat het niet op het hout kan worden opgebouwd zonder plakkerig en kleverig te worden.

Bovendien, in tegenstelling tot gekookte lijnolie, die na slechts twee of drie lagen een gelijkmatig mooie satijnglans geeft, heeft tungolie vijf of meer lagen nodig om een gelijkwaardige satijnglans te krijgen. En elke laag heeft meerdere dagen nodig om uit te harden en moet dan glad worden geschuurd voordat de volgende wordt aangebracht. Tung olie is een moeilijk effectief aan te brengen afwerking, en veel mensen die het geprobeerd hebben zijn zeer ontevreden.

Ondanks de moeilijkheden met echte tung olie, was de markt voor een verdunde vernisafwerking gevestigd. Dus na verloop van tijd brachten andere fabrikanten hun eigen versies van veegvernis op de markt. Helaas, veel van de fabrikanten verder verwarde de markt door het labelen van hun afwerkingen met niet-informatieve namen, zoals Waterlox, Seal-a-Cell, Salad Bowl Finish, Val-Oil, Profin en nog veel meer.

Het resultaat is dat niemand het gebruik van een van deze merken nu weten welke afwerking ze gebruiken als ze niet meer doen dan lezen het etiket. Maar al deze merken, als veegvernis, zijn gemakkelijk te gebruiken, en ze produceren uitstekende resultaten.

Make Your Own
Je hoeft natuurlijk niet voorverpakte veegvernis te kopen. U kunt gemakkelijk uw eigen maken. Als u dat doet, kunt u kiezen welk type vernis u gebruikt, polyurethaan, spar of alkyd, en u kunt ook kiezen tussen glans en satijn.

Na het kiezen van een vernis, maakt u er een veegvernis van door het te verdunnen met minerale spiritus. (U kunt ook terpentijn gebruiken, maar er is geen voordeel, en terpentijn is duurder en heeft een meer doordringende geur.)

Om een commerciële veegvernis na te maken, verdunt u de vernis 50/50 met terpentine. Om een snellere opbouw te krijgen, verdun de vernis minder. Hoe minder je de vernis verdunnen, hoe meer je verhoogt de mogelijkheid van kwast sporen en luchtbellen uitharding in de afwerking. U verhoogt ook de hoeveelheid stof die kan hechten aan de afwerking, omdat een dikkere film (na de verdunner verdampt) langer duurt om uit te harden.

Ik stel voor dat u begint met een deel verdunner op twee of drie delen vernis, en kijk hoe het voelt voor jou. U kunt altijd de verhouding aanpassen terwijl u de afwerking aanbrengt.