PUBLISHED: 11:30 16 april 2018 | UPDATED: 11:30 16 april 2018

Een opportunistische jonge haan kan gevechten vermijden door aan de rand van de kudde te blijven

Hanen vechten, en zoals de meeste bekende feiten is het niet helemaal waar! Bijvoorbeeld, hanen vechten niet met hennen. Jonge hanen vechten niet. Hanen uit hetzelfde broedsel kunnen onbeperkt samenleven als er geen hennen in de buurt zijn. Gebaseerd op deze feiten, lijken hanen vrij vreedzame dieren. Aan de andere kant, als twee volwassen hanen elkaar voor het eerst ontmoeten, zal er vrijwel zeker een gevecht plaatsvinden, misschien wel tot de dood erop volgt. In dit artikel wordt bekeken waarom hanen wel – en niet – vechten.

Waarom ze vechten

Je hoeft niet ver te zoeken om verslagen te vinden van waanzinnig agressieve hanen – ik heb er zelf ook een paar geschreven. Hanen die de postwagen aanvallen; hanen die bezoekers aanvallen; hanen die kalkoenen aanvallen; hanen die het opnemen tegen de familiehond. En natuurlijk zijn hanen berucht om het vechten met andere hanen. Zelfs onder hobbykippenhouders zie je vaak treurige berichten van mensen die hun jonge haan aan een goed tehuis aanbieden – “Hij was helemaal in orde en kon goed opschieten met onze oudere haan en toen begon hij plotseling te vechten”, is het gebruikelijke verhaal.

De kopermaran had tekenen van agressie vertoond toen hij alleen werd gehouden, maar toen hij mocht rondlopen met een koppel hennen werd hij een volgzame en ijverige vogel

Wilde vogels die verwant zijn aan kippen (zoals fazant, patrijs en korhoen) zullen regelmatig vechten om dominantie te vestigen. Het succesvolle mannetje zal zich verzekeren van de hennen en de beste voeder- en slaapplaatsen. Het grote verschil tussen deze gevechten tussen wilde hanen en die tussen tamme hanen is dat de wilde vogels niet vechten tot de dood erop volgt. In feite zijn bij de meeste gevechten tussen wilde vogels de verwondingen gering en stopt het gevecht lang voordat er ernstige schade kan ontstaan. Het is in niemands belang om te blijven vechten – de verliezende vogel zou kunnen sterven, en zelfs de winnende vogel zou uitgeput en gewond zijn, en daarom een gemakkelijke prooi voor een roofdier.

Waarom zijn ernstige verwondingen en sterfgevallen dan zo gewoon onder vechtende hanen?

De oude hanenvechters antwoordden vaak als ze werden ondervraagd over de wreedheid van hun activiteit: “Het zit in de natuur van een haan om te vechten.” Het ligt inderdaad in de aard van een haan om te vechten (onder de juiste omstandigheden), maar het ligt niet in de aard van een haan om te vechten tot de dood, en dit is het belangrijke punt. Haantjes werden systematisch gefokt op agressie om geld te winnen in de hanengevechten. Aangenomen wordt dat de Romeinen de hanengevechten in Groot-Brittannië hebben ingevoerd en dat deze in de Middeleeuwen en in de 18e en 19e eeuw fenomenaal populair waren. Hanengevechten werden in 1849 illegaal verklaard, maar bleven in Groot-Brittannië tot in de jaren 1900 voorkomen, zodat in 1952 een nieuwe wet nodig was om het bezit van bij deze activiteit gebruikte instrumenten te verbieden. Op veel plaatsen in de wereld zijn hanengevechten nog steeds legaal. Dit komt neer op eeuwenlang selectief fokken op agressie, wat enigszins verklaart waarom tamme haantjes zoveel agressiever zijn dan hun wilde soortgenoten. Interessant is dat de Universiteit van Linkoping, Zweden, in 2004 een studie heeft uitgevoerd waaruit bleek dat jonge Red Jungle Fowl (de voorouder van de moderne tamme kip) socialer waren en minder geneigd tot agressie tussen henzelf en andere rassen dan gedomesticeerde White Leghorns.

Hoenderagressie, zo lijkt het, is een tam, niet een wild fenomeen. Dat gezegd hebbende, er zijn genoeg verhalen van volgzame, vriendelijke hanen die geliefde familie huisdieren zijn en nooit in hun leven enige agressie hebben vertoond.

Sommige haantjes laten zich gewoon niet uit het veld slaan

Het is tijd om te kijken naar wanneer haantjes niet vechten.

Waarom ze niet vechten

Er zijn omstandigheden waarin haantjes minder snel vechten, maar er zijn nooit garanties – sommige rassen zijn erger dan andere en sommige individuele haantjes laten zich gewoon niet uit het veld slaan. De volgende lijst is gebaseerd op waarnemingen van het gedrag van kippen met vrije uitloop die over een groot gebied zwerven.

Hanen vechten om paringsprivileges

1 Haantjes vechten niet met hun hennen. Ze kunnen een kibbelende of pestende hen een vermanende pik geven, maar ze vechten niet met een hen. Ik heb wel eens een kriel gezien die een haan te lijf ging, haar kop naar beneden deed en haar staart omhoog stak – het kippen equivalent van ‘Wil je wat? Wil je? Wil je? Kom maar op dan!’ De geschrokken haan legde bijna als een reflex zijn kop neer, herinnerde zich toen zijn positie en deed een stap terug. De woedende hen achtervolgde hem 10 minuten lang en probeerde hem in een gevecht te betrekken, maar hij negeerde haar gewoon en liep weg tot ze ophield.

2 Cockerels die in hetzelfde broedsel zijn grootgebracht, vechten niet met elkaar. Als ze samen opgroeien, hebben ze regelmatig schermutselingen om de dominantie te bepalen. Tegen de tijd dat ze geslachtsrijp zijn, kent elke haan zijn plaats in de pikorde en heeft het geen zin meer om echt te vechten. Deze gelukkige situatie kan eindeloos voortduren, zelfs in aanwezigheid van hennen. Als er echter al een baas-haan in huis is, kunnen er serieuze gevechten ontstaan wanneer de jonge hanen oud genoeg worden om de baas-haan uit te dagen.

3 Sluipend gedrag kan confrontaties tussen haantjes beperken. In een koppel met een sterke baas-haan, kan een enkele jonge haan het goed doen door een beetje stiekem te paren. In plaats van de baas-haan rechtstreeks uit te dagen, hangt de jonge haan rond de kudde, net buiten bereik. Als de baas-haan is afgeleid, grijpt de jonge haan zijn kans, snelt naar de dichtstbijzijnde hen en boem! Hij grijpt een listige paring. De baas-haan zal hem regelmatig verjagen, maar als de jonge haan onderdanig is en wegloopt, vinden er geen gevechten plaats. Ik had twee hanen die drie jaar lang vreedzaam samenleefden op deze manier …. tot op de dag dat de jonge haan besloot dat de baashaan oud werd en hij een vijandige overname kon beginnen.

4 Veel mensen hebben gemeld dat ze zonder problemen meerdere hanen bij elkaar houden, mits er geen hennen in de buurt zijn. Dit werkt omdat de reden voor het gevecht – broedprivileges – is weggenomen. Net als bij een broedsel van jonge hanen die samen worden grootgebracht, zullen er genoeg kleine schermutselingen zijn om de pikorde vast te stellen, maar niemand wil een serieus gevecht.

Jonge hanen die samen worden grootgebracht zullen minder snel vechten als ze volwassen zijn

Sommige van deze koppels met alleen hanen accepteren zelfs de introductie van nieuwe, volwassen hanen na een snelle schermutseling om te zien waar hij in de gevestigde orde past.

5 Genoeg voor iedereen. Dit is waarschijnlijk de meest betrouwbare manier om ernstige gevechten tussen meerdere volwassen hanen te voorkomen, maar je hebt veel ruimte nodig! Een haan kan hopen dat hij ongeveer 10 hennen kan controleren en verdedigen. Als hij er meer heeft, wordt de kudde gebroken en moeilijk te beheren. Ik ken een boerderij op een heuvel waar drie vrijwel wilde haantjes en ongeveer 35 hennen vreedzaam samenleven. Elke haan eist tussen de 10-12 hennen op voor zijn persoonlijke kudde. De hanen slapen op verschillende plaatsen en, hoewel er geen fysieke grens is, kennen zij elk de grenzen van hun eigen territorium en blijven daar ruim binnen. Het ergste wat er gebeurt is dat de drie hanen ’s morgens regelmatig kraaien als ze samenkomen op de plaats waar hun respectieve territoria samenkomen. Gelukkig heeft deze boerderij in de heuvels geen directe buren…

6 Laat ze maar vechten. Dit is de riskantste strategie van allemaal. Sommige mensen zullen u vertellen dat ze meerdere hanen samen met hennen houden door gewoon toe te staan dat er gevechten ontstaan. De hanen zullen vechten om elkaar uit te putten, eerder dan elkaar te verwonden, en eens de pikorde is vastgesteld, stoppen de gevechten. Deze aanpak kan werken met sommige scharrelkippen van niet-agressieve rassen, maar het zou een zeer gevaarlijk experiment zijn. Zelfs ervaren kippenhouders kunnen er niet zeker van zijn dat een handgemeen niet uitloopt op een hevig gevecht dat de dood of ernstige verwondingen van een of beide partijen tot gevolg kan hebben. Er is ook het risico dat een van de hanen het niet opgeeft. Hoewel de meeste hanen zullen weglopen als ze uitgeput zijn of geen kans maken om te winnen, zijn er altijd uitzonderingen. Ik hoorde een verhaal van een vriend van mij over een raszuivere Engelse Game Cock die uit zijn ren was ontsnapt en in gevecht was geraakt met een jonge Derbyshire Redcap. Hoewel de Game Cock twee keer zo groot was als de Redcap, had de Redcap vrije uitloop en was gespierd, terwijl de Game Cock was opgefokt in een kooi en niet fit was. De Redcap versloeg de Game Cock gemakkelijk, maar de Game Cock gaf niet op en bleef komen zelfs toen hij te uitgeput was om te staan. Mijn vriend twijfelde er niet aan dat de Game Cock zou zijn gestorven voor hij opgaf.

Dit alles wetende, wat zijn de praktische lessen voor de kippenhouder? Hoewel ik een aantal situaties heb geschetst waarin het theoretisch mogelijk is om twee of meer hanen te houden zonder te vechten, is dit iets dat het beste kan worden geprobeerd door een ervaren kippenhouder met veel grond, en is het niet echt iets dat moet worden geprobeerd door de kippenhouder in de achtertuin.

Een haan is genoeg voor de kippenhouder

Zelfs als het lukt om meer dan een haan in een koppel te houden zonder gevechten, zullen de hennen vrijwel zeker last hebben van overmatige en ongewenste aandacht van de hanen.

Een enkele haan kan vrede en harmonie brengen in een kleine kudde, maar als uw buurman u een extra haan aanbiedt, maakt het niet uit hoe pacifist hij is….best zeg nee.

Rassen om te vermijden

Kippen zijn individuen, dus je zult altijd gewelddadige vogels vinden in ‘volgzame’ rassen, net zoals je pacifisten zult vinden in ‘agressieve’ rassen, maar als algemene regel geldt dat alles met de woorden ‘Game bird’ in de naam ten koste van alles vermeden dient te worden. Deze dieren werden speciaal gefokt om te vechten. Voorbeelden zijn Old English Game Cock (variëteiten zijn Black-breasted red, Birchen, Pyle, Spangled), American Game bird (variëteiten zijn Hatch, Kelso, Albany, Roundhead) en Indian Game bird (eigenlijk ontwikkeld en gefokt in Cornwall!). Andere rassen van jachtvogels zijn Shamo, Maleis, Thai en Sumatra.

Een uitzondering op deze agressieve Game-rassen is de Modern Game bird, een ronduit bizar ogend groot, mager ding dat zuiver als showvogel werd gefokt nadat in 1849 het vechten werd verboden. Hoewel dit ras afstamt van gewelddadige voorouders, staat het niet bekend om zijn agressie, wat aantoont dat agressie tot op zekere hoogte zowel uit als in kippen kan worden gefokt.

Deze lijst is slechts een leidraad – De meest agressieve haan die ik ooit heb gehouden was een Speckled Sussex – een notoir vriendelijk en volgzaam ras, terwijl de meest vredelievende hanen die ik heb gehouden Derbyshire Redcap kruisingen waren – afstammend van een oud vechtras. Als u overweegt een haan aan te schaffen, kunt u hem het beste persoonlijk ontmoeten, wat tijd met hem doorbrengen en zien hoe hij reageert op u en de andere kippen om hem heen.