Er zijn maar weinig zekerheden in het leven: de dood, belastingen, en de zon die opkomt in het oosten en ondergaat in het westen. Of komt hij links op en gaat hij rechts onder?

De laatste tijd zijn de aanhangers van de platte-aarde-theorie steeds luider gaan spreken en lijkt het erop dat mensen steeds vaker dit soort vragen stellen, en de beweging wint steeds meer terrein. (Deze week nog lanceerde een gelovige in de platte-aarde zichzelf in de ruimte met een zelfgemaakte raket in een poging de ronde-aarde theorie te weerleggen). Deze vragen gaan in tegen elke logische verklaring van wat we weten dat waar is over onze planeet: voornamelijk dat hij bolvormig is en rond de zon draait.

De toename in zichtbaarheid van platte-aarde theorieën zou een product kunnen zijn van wat snel bekend wordt als het “post-fact/post-waarheid tijdperk” in onze samenleving, waarin een onwaarheid die vaak genoeg herhaald wordt waarheid wordt door groepsdenken. Deze theorieën bestonden echter al lang voor de verkiezingscyclus van 2016 en hebben tegenargumenten van Aristoteles, Ferdinand Magellan, NASA en de meeste rationeel denkende mensen overleefd.

Te vaak gaat het discours over de vorm van de Aarde over het bewijzen van ontkenningen en draait het om het uitleggen dat iets niet waar is in plaats van te bewijzen dat het wel waar is. De last zou bij de platte-aarde theoretici moeten liggen om duidelijk uit te leggen waarom hun theorieën juist zijn en om de wetenschap te gebruiken om die beweringen te staven.

Gelukkig genoeg is er voor elk idee over waarom de Aarde plat zou kunnen zijn, natuurkundig bewijs dat bewijst dat de Aarde wel degelijk bolvormig is. Hier is een heleboel van dat bewijs, en je hoeft niet eens 1 miljoen dollar uit te geven om jezelf de ruimte in te lanceren.

Kijk hoe een schip de zee opvaart

Zonder in de lucht is het onmogelijk om de kromming van de Aarde te zien. U kunt echter altijd een demonstratie hiervan zien als u een haven bezoekt of een andere plaats met een wijds uitzicht op het water.

Als u in staat bent om een schip de zee op te zien varen, kijk dan naar de mast en de vlag als het in de verte verdwijnt. U zult merken dat het in feite helemaal niet “in de verte verdwijnt”, maar dat de mast en de vlag langzaam lijken te zinken. Het schip is verder gevaren dan het punt waarop u het zou zien. Neem voor de zekerheid een verrekijker mee, zodat u nog verder in de verte kunt kijken.

Het is alsof u het ziet overgaan naar de andere kant van een heuvel. Dit fenomeen kan alleen worden verklaard door een bolvormige planeet.

Kijk naar een maansverduistering

Zonsverduisteringen krijgen alle aandacht, maar als je een glimp kunt opvangen van een maansverduistering, kun je het bewijs zien dat de aarde inderdaad rond is. Het werkt als volgt: De aarde staat tussen de maan en de zon in, zodat de zon de schaduw van de aarde projecteert op de maan aan de nachtelijke hemel. Je hebt waarschijnlijk wel eens een gedeeltelijke maansverduistering gezien zonder dat je het in de gaten had; als de maan er oranje uitziet, is dat een teken van een maansverduistering. Als je ooit een totale maansverduistering hebt gezien, is het je waarschijnlijk opgevallen dat de schaduw er niet zo uitzag.

Een ronde schaduw kruist over een rond object. Dit klinkt niet als iets dat zou gebeuren als we ons in een vliegtuig bevonden waarbij alle hemellichamen gewoon boven ons zweefden – of, misschien nog assinenter, als de zon om de aarde draaide en niet andersom. De laatste totale maansverduistering vond plaats op 31 januari 2018, maar deze was niet zichtbaar in het grootste deel van de Verenigde Staten. Vrees niet, want je hoeft maar een paar maanden te wachten op een die op 27 juli 2018 in Amerika zichtbaar zal zijn.

Klim in een boom

Stel je een uitgestrekt vlak voor met maar één boom smak in het midden. Als de aarde plat zou zijn, zou je gezichtsveld aan de voet van de boom precies even ver reiken als aan de top van de boom. Maar hoe verder u klimt, hoe verder uw gezichtsveld zich tot de horizon uitstrekt.

Dat komt omdat delen van de aarde die door de kromming aan het zicht waren onttrokken, nu zichtbaar worden omdat uw positie is veranderd.

Terug naar het grote vlak. Het blote oog kan objecten zien die miljoenen kilometers ver weg zijn in de ruimte. Theoretisch zou men, met een heldere gezichtslijn op een heldere nacht, ook heldere lichten van verafgelegen steden kunnen zien. Dat dit niet mogelijk is, bewijst eens te meer dat de aarde rond is, en niet plat.

Reizen door, of zelfs binnen, verschillende tijdzones

Volgens een artikel van David K. Lynch uit 2008 in Applied Optics wordt de kromming van de aarde enigszins zichtbaar op een hoogte van 35.000 voet (met een gezichtsveld van >60°) en gemakkelijker zichtbaar op een hoogte van 50.000 voet. Dus als je op de juiste commerciële vlucht zit, zou je de kromming van de aarde met je eigen twee ogen kunnen zien.

In het geval dat je niet hoog genoeg zit, kun je de kromming van de aarde echter nog op een andere manier ervaren. Als je bijvoorbeeld de hele wereld rond zou vliegen, zou je merken dat het in een deel van de wereld nacht is en in een ander deel dag. Op die manier is het bestaan van tijdzones zelf een bewijs dat de aarde rond is.

Op een andere manier zou je niet eens door verschillende tijdzones hoeven te reizen. Tijdzones zijn breed genoeg dat je in het westelijke deel van een tijdzone de zon later zult zien opkomen en/of ondergaan dan in het oostelijke deel. Volgens de Farmers’ Almanac komt de zon ongeveer vier minuten later op en gaat ze ongeveer vier minuten later onder voor elke 70 mijl die je van oost naar west rijdt.

Als je dit experiment zou willen combineren met het vorige, zou je kunnen opmerken hoeveel meer je van de aarde kunt zien als je aan je opstijging in de lucht begint dan wanneer je op het asfalt zit te wachten om op te stijgen.

Zonsondergang

Kies een mooie plek uit vanwaar je een zonsondergang kunt bekijken (we noemen dit punt A). In het ideale geval heb je een heldere horizon voor je, en achter je is een soort van verhoogd punt waar je snel bij kunt (een heuvel, een gebouw met minstens twee verdiepingen, of misschien de eerder genoemde boom; we noemen dit punt B).

Kijk naar de zonsondergang vanaf punt A, en als de zon eenmaal uit het zicht is, haast je je naar punt B. Met de extra hoogte die punt B je biedt, zou je de zon boven de horizon moeten kunnen zien. Als de aarde plat was, zou de zon op geen enkele hoogte meer te zien zijn als hij eenmaal onder is. Omdat de aarde rond is, komt de zon terug in je gezichtsveld.

Als je geen heuvel hebt, kun je zelfs proberen op je buik te gaan liggen om de zonsondergang te bekijken en dan op te staan om een hogere gezichtslijn te krijgen.

Metingen van schaduwen in het hele land

Kies twee locaties die op enige afstand van elkaar liggen (minstens een paar honderd kilometer van elkaar en op dezelfde meridiaan). Neem twee stokken of deuvels (of andere voorwerpen) van gelijke lengte, twee meetlint en een vriend. Ieder van jullie neemt een stokje/dopje/voorwerp en een meetlint mee naar jullie locatie, steekt het voorwerp in de grond, en meet de schaduw. (Voor de nauwkeurigheid moet je allebei op hetzelfde moment van de dag meten.)

Op een vlakke Aarde zou de schaduw die door elk van jullie wordt geworpen even lang zijn. Maar als jij en je vriend de notities vergelijken, zul je zien dat de ene schaduw langer was dan de andere. Dat komt omdat door de kromming van de aarde de zon een deel van de aarde onder een bepaalde hoek raakt en een ander deel van de aarde onder een andere hoek, zelfs op hetzelfde tijdstip.

Dit experiment bestaat al sinds ongeveer 240 v. Chr., toen de Griekse wiskundige Eratosthenes de schaduwen vergeleek die in Syene – het huidige Aswan, Egypte – en Alexandrië op de zomerzonnewende werden geworpen. Eratosthenes had gehoord over een put in Syene waar eens per jaar op de zomerzonnewende de zon de hele bodem van de put verlichtte en hoge gebouwen en andere voorwerpen geen schaduw wierpen. Hij merkte echter dat er op de zomerzonnewende in Alexandrië wel schaduwen werden geworpen, dus mat hij de hoek van de schaduw en ontdekte dat deze een hoek van ongeveer 7,2° maakte.

Google “International Space Station photos”

Eerlijk, kijk maar eens naar sommige van de verbazingwekkende foto’s die je zult vinden.

Er lijkt daar een behoorlijke kromming te zijn.

Zien is geloven, en eigen onderzoek kan het beste bewijs zijn, of dat nu is door de tijd te nemen om zelf op onderzoek uit te gaan of door simpelweg te zoeken naar de resultaten van anderen die hun eigen experimenten hebben uitgevoerd.